Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gönderilen bazı gönderilerde, 5 Mayıs 2013 tarihli Güneş gazetesinin, Covid-19 kast edilerek, Çinli bilim insanlarının laboratuvarda ölümcül bir virüs geliştirdiğini haber verdiği iddia edildi. Bu gönderilerden yalnız biri yaklaşık 80 kez retweet edildi. İddia, Karabük Haber ve N Gazete gibi haber sitelerinde de konu edildi.
Ancak iddia doğru değil. Güneş gazetesinde yayımlanan “Ölümcül virüs” başlıklı haberde bahsedilen virüs, koronavirüs değil, influenza virüsü. Covid-19’a yol açan virüsün laboratuvarda üretilmediğini kanıtlayan pek çok bilimsel araştırma var.
“Ölümcül virüs” başlıklı haberde bahsi geçen grip virüsü
Ciner gazete arşiv sistemi üzerinden, 5 Mayıs 2013 tarihinde Güneş gazetesinin tamamına bakıldığında, gazetenin arka sayfasında “Ölümcül virüs” başlıklı bir haber olduğunu görüyoruz.
Ancak haber incelendiğinde, bahsedilen ölümcül virüsün Covid-19’a yol açan koronavirüs olmadığı görülebiliyor. Haberde yer alan anahtar kelimeler ile arama yaptığımızda Wired, Independent ve Hürriyet gibi haber sitelerinde yayınlanan haberlere ulaşıyoruz. Bu haberlerde 2013’te Çin’de bir araştırma ekibinin kuş gribi (H5N1) ile insan gribini (H1N1) karıştırarak yeni bir grip virüsü üretmeye çalıştığı anlatılıyor. Ancak orijinal haberlere göre, laboratuvar çalışmasının amacı biyolojik silah yaratmak değil, virüsler üzerinde genetik çalışmalar yaparak olası etkilerini azaltmaya çalışmaktı.
Science’ta yayınlanan çalışmada, iki farklı virüsün aynı hücreyi enfekte ettiğinde genetikleri değişerek “melez” bir virüs üretebildikleri belirtiliyor. Üretilen melez virüsler kobay fareler üzerinde de denenmiş. Çalışmayı yürüten Profesör Chen, çalışmayla ilgili teknik detaylar paylaşmış ve çalışma sayesinde H1N1'den gelen genlere sahip H5N1 virüsünün, memeliler arasında hava yoluyla yayılabildiği anlaşıldığını söylemiş. Çin Ulusal Kuş Gribi Referans Laboratuvarı, bu virüs sebebiyle daha önce de eleştirilere maruz kalmıştı. Eleştiriler araştırmacıların sorumsuz olduğu yönündeydi.
Kısacası Güneş’in 2013’te yazdığı “Ölümcül virüs” haberinin Covid-19 ile bir alakası yok. Ölümcül virüs tabiri, kuş gribi ile insan gribinin birleştirilmesi sonucu laboratuvarda oluşturulan yeni virüs türü için kullanılmış.
Bilim insanları neden laboratuvarda virüs üretiyor?
Laboratuvarda virüs üretmek gerçekten de mümkün. Mikrobiyoloji.org, her virüsün kolayca üreyebileceği bir konakçısı veya hücresinin bulunduğunu ve bunlardan yararlanıldığı ifade ediliyor. Peki bilim insanları laboratuvarlarda neden bile isteye virüs üretiyor? Burada amaç komplo teorilerinde yer aldığı gibi insanlığın sonunu getirecek bir biyolojik silah üretmek değil. Ankara Üniversitesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı tarafından paylaşılan açık kaynağa göre, virüsler arası ilişkilerin ortaya konması için, virüsleri izole etmek ve belirlemek için laboratuvar ortamında yeni virüsler oluşturulabilir.
The Atlantic’te yer alan bir yazıda da, bilim insanlarının hastalığı daha iyi anlamak ve potansiyel aşılar hazırlamak için laboratuvarda bulaşıcı bir virüs oluşturması gerektiğini belirtiyor. Ancak bu laboratuvar çalışmalarında hiç risk olmadığı anlamına gelmiyor. Bilim dünyası da bu konuda ikiye ayrılmış durumda. Kimi bilim insanı laboratuvarda virüslerin genetiğiyle oynamanın insanlık yararına olacağını savunurken, kimi oluşabilecek potansiyel zararın faydadan daha çok olduğunu söylüyor.
Covid-19 laboratuvar ortamında üretilmedi
Nature’da yayınlanan bir makalede, Covid-19’un DNA dizilimi incelenmesi sonucunda Covid-19’un benzer bir koronavirüsün laboratuvar manipülasyonu sonucu ortaya çıkmasının olası olmadığı ortaya konmuştu.
Doğruluğu Ne ekibi konuyla alakalı yayınladığı analizde 3 Mayıs 2013 tarihli Güneş gazetesinde “Ölümcül virüs” başlıklı haberin yayınlandığını, fakat içeriğinde başka bir virüsten bahsedildiği ifade ediliyor.
Sonuç olarak iddia doğru değil. Güneş gazetesinde yayımlanan “Ölümcül virüs” başlıklı haber Covid-19’dan bahsetmiyor. Covid-19 laboratuvar ortamında üretilmedi. İddia, çarpıtmaya örnek.
