Covid-19 salgınıyla tanıştığımız günden bu yana hastalığın nasıl yayıldığı konusu sürekli gündemde. Salgının hasta kişilerin öksürmeleri, aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaştığı biliniyor. Ancak Mynet, Independent Türkiye, Haberler.com, Net Haber, İnternet Haber gibi haber sitelerinde Covid-19’un bulaşmasında gaz çıkarmanın da etkisi olduğu iddiası paylaşıldı.
İddia doğru değil. Covid-19’a sebep olan virüs insan dışkısında tespit edilse de, bu virüsün gaz çıkarma yoluyla bulaşabileceğini göstermiyor. Ayrıca resmi kaynaklarda da hastalığın bilinen bulaşma yöntemleri arasında gaz çıkarma yok.
Gaz çıkarma Covid-19’un bulaşma yollarından biri değil
İddia, İngiliz doktor ve aynı zamanda bir televizyoncu olan Xand Van Tulleken’in sosyal medya hesabında esprili bir dille yazdığı paylaşımdan dolayı ortaya çıkmış. Bu paylaşım 2001 yılında Dr. Karl Kruszelnicki ve Luke Tennent’in bir çalışmasını hatırlatmış. Sonrasında da Covid-19’un da böyle yayılabileceği gündeme gelmiş. Tulleken’in göndermede bulunduğu Dr. Kruszelnicki’nin fizik, tıp, biyomedikal gibi birçok alanda eğitimi bulunuyor, aynı zamanda televizyonda bilim programları yapıyor. Bir hemşire ‘ameliyathanede gaz çıkarsam ameliyat ortamını etkiler mi’ sorusu, doktora ilham olunca Avustralya Canberra’da yaşayan mikrobiyolog Luke Tennent’le iletişime geçerek bir çalışma yapmaya karar vermiş. Bu çalışmada Tennent, bir arkadaşından önce pantolonu üstündeyken beş santimetre uzaktan deney kabına gaz çıkarmasını istemiş, daha sonra aynı işlem pantolonsuz denenmiş. Pantolonsuz gaz çıkarılan deney kabında bakteriler gözlenmiş. Diğerinde ise giysinin bir filtre görevi gördüğü ve bu nedenle bakteri oluşmadığı saptanmış. Kruszelnicki ve Tennent’in yaptığı bu çalışma tamamen kişisel bir merakı gidermek için yapılmış denebilir, yalnızca bir kişide bu deneyin yapılması da akademik anlamda güçsüz ve yetersiz bir çalışma olduğunu gösteriyor.
Ancak Covid-19 kişiden kişiye öksürük, hapşırık gibi küçük damlacıkların çevreye yayılması durumunda bulaşıyor. Dünya Sağlık Örgütü, ABD Hastalık Kontrol ve Kontrol Merkezi ya da Sağlık Bakanlığı gibi resmi kurumların hiçbiri, hastalığın gaz çıkarma yoluyla bulaşacağını söylemiyor.
Covid-19’a sebep olan virüs, insan dışkısında tespit edilmiş
İddialar, Şubat ayında Çin’de yapılan bir çalışma nedeniyle de yayılmış olabilir. Hatta Çin’de bazı sağlık forum sitelerinde doktorlara gaz çıkardığı için koronavirüsü yayıp yaymayacağı da sorulmuş. Gelen tüm cevaplar bunun mümkün olmadığı yönünde.
Şubat 2020’de Çin Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi tarafından yapılan çalışmada, enfekte hastaların dışkılarında yeni koronavirüse ait RNA kalıntısı bulunduğu tespit edilmiş. Bilim insanlarına göre, araştırma grubunda olan hastaların dışkısının canlı virüsü içerdiği doğrulandı, ancak yine de yani dışkı yoluyla bulaşmanın varlığı için yeterli kanıt yok. Ancak tuvaletten sonra ellerini yıkamayanların virüsü yayabileceği ön görülüyor. Çalışmalar devam ediyor olsa da tabii halen bilinen kesin bulaş yolları solunum ve kontamine yüzeylere temas.
Sonuç olarak Covid-19’un gaz çıkarmayla bulaşabileceği iddiası gerçeği yansıtmıyor. İddia yanlış bilginin en yaygın türlerinden çarpıtmaya örnek.
