Sosyal medyada uzun zamandır dolaşan bir video, Yahudilerin kadınları düğünde boyunlarına zincir vurarak aşağıladıklarını gösterdiği mesajıyla birlikte paylaşılmaya devam ediyor. Paylaşımlara göre, videoda gelinin dans ettiği görülen erkek müstakbel kocası ve elinde kadının zincirini tutuyor.
Boyna zincir vurmak, dramatik bir ifade. Videoyu dikkatle izleyince, siyah nesnenin zincir olamayabileceği görülüyor. Zaten nesne gelinin boynunda değil, elinde duruyor. Bu şüphe üzerine tersine görsel arama yapıyoruz.
Böylece 2009 yılında YouTube’a yüklenmiş bir videoya erişiyoruz. Video açıklamasında “Spinka Rebbe, kızının 24 Kasım'da Williamsburg'daki düğününde Mitzvah Tantz dansı yapıyor” yazıyor. Şimdi elimizde epey bilgi var.
Kilit kelimelerle arama yaptığımızda, Spinka’ların, kökleri Romanya’ya dayanan bir Yahudi sülalesi olduğunu öğreniyoruz. Holokosttan sonra ABD’ye kaçan sülale mensuplarının yoğun oldukları kentlerden biri de Williamsburg. Bu kola mensup grupların antisiyonist oldukları ve İsrail’in işgalci politikalarına karşı oldukları biliniyor. Spinka hahamlarından biri İstanbul Medeniyet Üniversitesi’ni ziyaret etmiş ve Filistin’e destek açıklamıştı.
Erkek kadın için dans ediyor
Peki bu dans hakkında neler bulabiliriz ve işin içinde bir zincir vurma ritüeli var mı?
Mitzvah Tantz, Mitzvah dansı demek. İlgili kaynaklarda arama yaptığımızda, hepsinin aynı bilgiyi verdiğini görüyoruz. Bu düğün günü, yemekten sonra komünitenin lideri bir din adamı, gelinin babası ya da kayınpederinin, gelinin önünde dans etmesinden ibaret bir gelenek.
Talmud’a göre, düğünde yeni gelini ağırlamak ve onun için dans etmek büyük bir onurmuş. Bu ritüelde de erkek tarafını temsil neden ihtiyar, evlilik bağını temsil eden kuşağın bir ucunu, gelin de diğer ucunu tutarken, gelin dans etmiyor, sadece kendi için edilen dansı izliyor.
Bu sırada olağan şartlar altında bir araya gelmeyen kadın ve erkekler, dansı izlemek için aynı mekanı paylaşıyor. Dindar Yahudiler arasında kadın erkek teması yakın akraba olunmadığı sürece hoş görülmediğinden, bu düğün dansı, nadir etkileşim olanaklarından biri olarak tanımlanıyor. Hatta bu yüzden hoş görülmediği gruplar da var.
Arama sonuçlarında karşımıza aynı dansın performe edildiği başka videolar da çıkıyor. Tamamında aynı şarkı ve benzer bir dans var.
Yani ne geleneğin kendi, ne de özelde bu videoda bir zincir vurma pratiği söz konusu.
Modernleşmeye karşı ve geleneksel pratikleri sürdürmekte ısrarcı pek çok kültür gibi, Haredi (Ortodoks, ultra ortodoks ya da Hasidik olarak adlandırılıyorlar) Yahudiler de kadın erkek ilişkilerini sert ve epey kısıtlayıcı kurallara bağlamakla eleştiriliyor.
Evlilik kurumunun bizatihi kendinin toplumsal cinsiyeti kurumsallaştırdığı eleştirisi bir yana, beyaz düğün giysisi, kırmızı kuşak, damadın sırtının yumruklanması gibi pek çok başka düğün geleneği de benzer nedenlerle topa tutuluyor.
