Sosyal medyada paylaşılan, teyit.org’a ihbar olarak gönderilen, Sanalbasın ve TR Haberler gibi internet siteleri tarafından da kullanılan bir videonun, Filipinler’de etkisini gösteren Mangkhut Tayfunu sırasında havalimanına inmeye çalışan bir uçağın sert fırtınanın etkisiyle ters döndüğünügösterdiği iddia edildi.
17 Eylül 2018 pazartesi günü Show TV Ana Haber Bülteni’nde saat 19:24-19:26 arasında yayınlanan ve söz konusu videoyu içeren haberin görüntüleri, aynı gün Show Ana Haber’in Facebook sayfasından da paylaşıldı. Facebook’ta paylaşılan video, şimdiye kadar 205 bin görüntülenme sayısına ulaştı ve 2 bin 700 defa paylaşıldı.
Ancak videonun, Mangkhut Tayfunu sırasında havalimanına inmeye çalışırken 360 derece dönen bir uçağı gösterdiği iddiası doğru değil. Videonun ilk yarısı MeniThings isimli YouTube kanalında yayınlanan bir CGI (bilgisayar üretimli imgeleme) teknolojisi ile üretilmiş videodan. Videonun diğer yarısı ise Ağustos 2018’de Çin’de Shenzhen havalimanına acil iniş yapmış uçağı gösteren görüntülerden alınmış.
Ters dönen uçak videosu CGI tekniği ile üretilmiş
Show TV Ana Haber Bülteni’nde uçağın saatte 110 kilometre hıza ulaştığı ve acil iniş için Filipinler’in başkenti olan Manila Havalimanı’na indiği iddia ediliyor. Fakat Show Ana Haber’in paylaştığı video, kurgucu ve yönetmen olan Aristomenis Tsirbas’ın YouTube kanalı olan MeniThings’te 14 Haziran 2017’deki bir videodan alınmış. Tsirbas, videoyu kendi Twitter hesabından da paylaştı. Video, CGI teknolojisi ile üretilmiş. Tsirbas’ın daha önce de hazırlamış olduğu bir video, UFO saldırısını gösterdiği düşünülerek gerçek sanılarak yayılmıştı.
CGI (bilgisayar üretimli imgeleme), Hollywood filmlerinde kullanılan bir animasyon video tekniği. Muhteşem Gatsby, Avatar ve Avangers gibi filmlerdeki birçok sahnede kullanılan CGI efektler, animasyonun gerçekliğe yakın algılanmasına sebep oluyor.
MeniThings isimli YouTube kanalında eğlence amaçlı içerikler paylaşılıyor. Tsirbas’ın yaptığı benzer işleri gösteren internet sitesine de ulaşmak mümkün. Bu sitede de sanatçının ürettiği animasyon videolar görülebiliyor. İnternet sitesindeki “Hakkında” (About) kısmına bakıldığında MeniThings’in 2000’de kurulan bir yapım şirketi olduğu bilgisine de ulaşılabiliyor. YouTube’da LightWave 3D isimli kanalın 13 Ağustos 2014 tarihinde yayınlamış olduğu bir videoda da Tsirbas, videoların üretim sürecini anlatıyor.
Uçağı terk eden insanların görüntüleri Çin’den
Videonun diğer yarısında ise Ağustos 2018’de Çin’in Macao Havalimanı’na acil iniş yapmak zorunda kalmış bir uçak görülüyor. AIRLive.net’ten ulaşılabilen görüntülerde acil iniş yapan uçaktan inen yolcuları görmek mümkün. Aynı siteden Capital Havayolları’na ait #JD5759 uçuş numaralı Airbus A320 model uçağın Macao Havalimanı’na acil iniş yaptığı bilgisine ulaşılabiliyor. Tekerlekleri ve motoru zarar gören uçağın yolcuları daha sonrasında Shenzhen’e güvenli bir şekilde gönderiliyorlar. Söz konusu görüntülere YouTube’da 27 Ağustos 2018 tarihinde paylaşılmış videodan da ulaşmak mümkün.
Ek olarak uçağı terk etmeden önce yolcuların kaydettiği ve aynı acil inişi farklı açılardan gösteren görüntülere Çinli haber kanalı CGTN’nin (China Global Television Network) YouTube’da 29 Ağustos 2018’de paylaştığı videodan ulaşmak mümkün. Bu videodan da acil iniş sırasında 5 kişinin yaralandığı bilgisine ulaşılıyor.
Aynı kurgu video başka ülkelerde de paylaşılmış
Show TV Ana Haber’in de paylaştığı tayfun sırasında çekildiği iddia edilen görüntüler başka ülkelerde de yayılmış. Facebook’ta 12 Eylül 2018’de bir kullanıcının paylaştığı videoda görülen tahliye anlarının Çin’de Shenzhen’de tayfundan etkilenerek acil iniş yapan Dragon Havayolları’na ait Boeing 737 tipi bir uçağa ait olduğu iddia edilmiş. Tsirbas’ın animasyon videosu ise daha önce 13 Eylül 2018’de yine Facebook’ta Time News International isimli sayfa tarafından Çin’de acil iniş yapan uçağı gösterdiği iddiasıyla paylaşılmış ve şimdiye kadar 11 milyon görüntülenmeye ulaşmış. Bunun üzerine 17 Eylül 2018’de yayınlanan Snopes’un analizine ve Hoaxeye’ın ilgili yazısına da ulaşmak mümkün.
Twitter’da 15 Eylül 2018’de Srb News isimli hesap tarafından paylaşılan bir videonun da tayfun sırasında çekildiği iddia edildi. Söz konusu paylaşım da Into The Storm (Fırtınada) isimli filmin bir sahnesinden alındığı anlaşılıyor. Aynı videonun daha önce Irma Kasırgası sırasında çekildiği iddiası üzerine teyit.org’un konu hakkında yazdığı 11 Eylül 2017 tarihli analizine de ulaşmak mümkün.
Filipinler’i etkisi altına alan, kuvvetli rüzgarlarla 900 kilometrelik bir alanda etkili olan yağışla şimdiye kadar 25 kişinin ölümüne ve 150 binden fazla kişinin ilgili bölgelerden tahliyesine sebep olan Mangkhut Tayfunu’nun Güney Çin kıyılarına doğru ilerlediği biliniyor. BBC’nin 16 Eylül 2018 tarihli haberine göre, tayfun en çok adada tarım yapılan bölgeleri etkiliyor. 2013’te yaşanan ve daha etkili olan ve 7 binden fazla kişinin ölmesine sebep olan Haiyan Süper Tayfunu’ndan çıkarılan acı dersle Filipinler’de şu an için seyahat kısıtlanmış, okullar kapatılmış durumda. Ülkenin ordusu ise acil durum konumunda.
Mangkhut Tayfunu’nun ilerlediği rotayı gösteren görsel.
