İdlib’de Şubat itibariyle yükselen tansiyon, yanlış bilgi yayılımı riskini de körüklüyor. Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e de ihbar olarak gönderilen bir videonun, süregiden operasyonlar sırasında taşlanan Türk askeri konvoyunu gösterdiği iddia edildi. Video bine yakın retweet alırken, 2 bini aşkın beğeni aldı. Video birçok farklı hesap tarafından da paylaşıldı. İddia taşlanan konvoyun Amerikan birliği olduğu iddiasıyla daha önce ABD’de de gündeme gelmişti.
Ancak iddia yanlış. Görüntüler eski tarihli ve Suriyeli sivillerin Soçi mutabakatı ertesinde Türk ve Rus askerlerin Al-Malikiyah şehrinde gerçekleştirdiği ortak devriyeyi protesto ettiği anda kaydedilmiş.
Video eski tarihli
Tersine görsel aramaya başvurduğumuzda, videonun daha önce RT’de (Russia Today) yayınlandığını görüyoruz. Youtube üzerinden arama yaptığımızda ise videonun ilk olarak RT Arabic tarafından 8 Kasım 2019 tarihinde yayınlandığını anlıyoruz. Bu videonun açıklamasında görüntülerin Al-Malikiyah şehri yakınlarında Türk-Rus ortak devriyesini protesto eden sivilleri gösterdiği yazıyor. RT Arabic’in sitesinde ise görüntülerin kaynağı olarak Rus devlet ajansı Interfax gösterilmiş.
Aynı videoya eski tarihli olarak farklı yerlerden de ulaşabiliyoruz. Bunlardan biri de The New York Times. NYT’nin kullandığı fotoğrafın orijinaline de Getty Images üzerinden ulaşabiliyoruz.
"Cuma günkü Türk-Rus ortak devriyesi sırasında, Suriye'nin kuzeydoğusundaki Al Muabbadah kasabası yakınlarında Türk askeri aracını taşlayan Kürt göstericiler. Fotoğraf: Delil Souleiman, Agence France-Presse, Getty Images"
Ancak haberin kaynağı olarak Associated Press, görselin kaynağı olarak ise AFP’nin verildiği bu haberde lokasyon olarak Al Muabbadah verilmiş. İki şehir arasında yaklaşık 26 kilometre mesafe ve birkaç köy var. Olay bu köylerden birinin mezarlığı yakınlarında geçmiş olmalı. Ancak Yandex, Google ya da Google Earth üzerinden bölgenin sokak görüntülerine erişilemiyor.
Irak’tan yayın yapan Rudaw da görüntülerin Soçi mutabakatı ertesinde Al Muabbadah’da (Kürtçe adıyla Girkê Legê) ortak devriye yapan Türk ve Rus askerlerine sivillerin tepkisini gösterdiğini yazmış. RT ve Rudaw’da yer alan görüntüleri mukayese ederek, görüntülerin aynı anda kaydedildiğini anlayabiliyoruz.
Videodaki askeri araçlar Türkiye ve Rusya’ya ait
Videolardan alınan askeri araç görüntülerini Google ve Yandex’te arayarak Türk ve Rus birliklerine ait olduklarını tespit edebiliyoruz.
Videoyu daha önce AFP'de görüntülerin taşlanan ABD’li askerleri gösterdiği iddiası üzerinde incelemiş ve lokasyon olarak Al-Malikiyah’ı göstermiş. AFP incelemesinde protestodan farklı videolara da ulaşmış, bunlardan biri de CBS Evening News’a ait.
22 Ekim 2019 tarihinde Rusya’nın Soçi kentinde Rusya ile Türkiye arasında imzalanan mutabakat, Tel Abyad ile Rasulayn arasında, 120 kilometrelik alanda, 32 kilometre derinliğinde bir güvenli bölge oluşturulmasına olanak vermiş; bölgede Rus ve Türk askerleri ortak devriye yapmaya başlamıştı.
Ancak Şubat ayı itibariyle bölgede ilişkiler biraz değişti. İdlib’deki gerilim Türkiye ile Suriye rejimi arasında yaşanıyor. Türkiye Rusya ilişkileri de bu gerilim nedeniyle daha sık konuşulur oldu. Şubat başında yapılması planlanan iki ortak devriye de iptaledildi. Devriyelerin aksaması konusunda Milli Savunma Bakanlığı da bir açıklama yaptı ve bir süredir yapılmamasının gerekçesi olarak hava koşullarını gösterdi.
Sonuç video eski tarihli ve İdlib’de kaydedilmedi. İddia yanlış bilginin en yaygın yedi türünden hatalı ilişkilendirmeye örnek.
