Haber sitelerinde yer alan bir videonun Endonezya’nın Sinabung yanardağında, 10 Ağustos 2020 tarihinde meydana gelen patlamayı gösterdiği iddia edildi. Demirören Haber Ajansı (DHA) kaynaklı görüntüler, bazı internet sitelerinin haberlerinde de yer aldı. Yine bazı yerel haber kanalları da görüntüleri Endonezya’daki patlamayı gösterdiği iddiasıyla yayınladı. Aynı video, Endonezya’daki bir yanardağ patlamasını gösterdiği iddiasıyla daha önce de dolaşıma girmişti.
Haberler.com adlı haber sitesinde yer alan videonun 2.52’nci dakikasından sonra görülen görüntüler, Endonezya’daki yanardağ patlamasını gösteriyormuş gibi verilmiş.
Ancak görüntüler Yeni Zelanda’da, Auckland müzesinde sergilenen, su altı volkan patlamasını gösteren bir simülasyondan alınmış.
Video bilgisayarla üretilmiş bir simülasyon
Videodan aldığımız kesitleri tersine görsel arama tekniğiyle aradığımızda, videonun eski tarihli paylaşımlarına YouTube üzerinden ulaşabiliyoruz. 2019 yılında ‘Auckland War Memorial Museum’ adlı bir YouTube kanalı tarafından paylaşılan videonun, bir volkan patlaması simülasyonu olduğu bilgisini görüyoruz. Videonun açıklamasında, volkanik bir patlamanın neden olduğu sarsıntının eğitici bir simülasyon olduğu bilgisi yer alıyor. Video Yeni Zelanda Auckland Müzesi tarafından sergilenmiş. Müzeye dair başka videolara da aynı YouTube kanalından ulaşmak mümkün.
Videoya, video paylaşım sitesi vimeo üzerinden de ulaşabiliyoruz. 2 Ekim 2011 tarihinde Brandspank isimli kullanıcı tarafından paylaşılan videonun açıklamasında, görüntünün 3D teknolojileri ve efektlerle tasarlanmış bir simülasyon olduğu yazıyor. AFP’nin verdiği bilgiye göre, videoyu paylaşan Branspank, aynı zamanda videoyu üreten ajans.
Yine YouTube’da paylaşılan başka bir videoda da, müzede simülasyonun gösterildiği anlara ilişkin kayda rastlıyoruz. Auckland'daki Simülasyon Volkanik Patlama, Auckland Müzesi başlıklı videonun açıklamasında görüntülerin volkanik bir patlama sırasında neler olacağı ile bölgedeki insanları nasıl etkileyeceğini gösterdiği bilgisi verilmiş.
Yeni Zelanda’nın kuzey adasında yer alan bir şehir olan Auckland’ın yok olduğunu gösteren bilgisayar simülasyonu, Wellington Victoria Üniversitesi’nde 2017 yılında yürütülen bir araştırmanın parçası olarak sergilenmiş. Yeni Zelanda’daki yanardağların riskini araştıran Avustralyalı bir jeolog olan Colin Wilson ve ekibi, çalışmaları volkan patlamalarının yıkıcılığını ortaya koymak için hazırlamış. Simülasyonun da sergilendiği, Auckland Müzesi'nin volkanlarla ilgili yaptığı sergisine dair bilgiye, internet sitesinden ulaşmak mümkün.
Yeni Zelanda’da bulunan, 150 bin yıldır aktif Whakaari/White Island yanardağının 9 Aralık 2019’da patlaması sonucu 18 kişi hayatını kaybetmişti. White Island Yeni Zelanda’nın en büyük aktif yanardağı. Denizin ortasında bulunan yanardağın uydu görüntülerine Google Haritalar üzerinden ulaşmak mümkün.
Sinabung yanardağı denizin ortasında değil
Endonezya’nın Sumatra Adası’nda bulunan Sinabung Yanardağı, 400 yıl sonra 2010’da faaliyete geçmişti. Yanardağ önceki yıllarda da patlamış, onlarca insanın hayatını kaybetmesine neden olmuştu. Bir haftada üçüncü kez patlayan yanardağın, 10 Ağustos tarihli patlama anına ve sonrasına ilişkin görüntülere birçok güvenilir kaynaktan ulaşmak mümkün. Endonezyalı yetkililerin açıkladığına göre, patlama sonucu ölen ya da yaralanan olmadı.
Sinabung Yanardağı, simülasyonda canlandırılan yanardağ gibi, denizin ortasında da değil. Patlama deniz altında değil, dağın tepesinde meydana geldi. Google Haritalar üzerinden Endonezya’daki yanardağın görünümüne ve konumuna ulaşabiliyoruz.
Dünyanın en büyük deprem ve volkanizma alanı olan Ateş Çemberi’nde bulunan Endonezya'da, 120’den fazla aktif yanardağ var.
Sonuç olarak video Yeni Zelanda’da eğitim amacıyla oluşturulmuş bir simülasyon; Endonezya’daki yanardağ patlamasıyla ilgisi yok. İddia yanlış bilginin yedi türünden hatalı ilişkilendirmeye örnek.
