Sosyal medyada paylaşılan bir videonun Çin’de laboratuvarlarda domuz ile koyununklonlanmasıyla üretilen farklı bir hayvanı gösterdiği iddia edildi ve ilgili gönderide bu hayvanın etinin Türkiye’de de kullanılıyor olduğu belirtildi.
Video bir Facebook sayfasında toplamda 35 binden fazla görüntülendi.
Ancak videoda gösterilen hayvanın, Çin’de bir laboratuvarda üretildiği ve domuz ile koyunun klonlanmasından oluşturulmuş olduğu iddiası doğru değil. Videoda Beltex cinsi koyunlar görülüyor. Türkiye’de et ithalatı ise belirli düzenlemelere tabi.
Videodakiler bir koyun cinsi
Videoya dikkatli bakıldığında, “Jewitt Belte…” yazılı bir pankart göze çarpıyor. Google’da ‘’Jewitt Belte’’ diye arandığında ise arama önerileri arasında “Jewitt Beltex” çıkıyor.
Arama sonuçlarında “Jewitt’s Beltex” isimli bir internet sitesine ulaşılabiliyor. Siteye girildiğinde iddia konusu videodaki hayvanlara benzeyen birçok canlı karşımıza çıkıyor ve bunların Beltex isimli bir koyun cinsi olduğu anlaşılıyor. 2006 yılında kurulmuş bir firma olan Jewitt’s Beltex’in internet sitesinde çeşitli fuarlara katıldıkları da görülüyor.
Videoda “Beltex Crackers” isimli bir fuarın afişi görülüyor
Video incelendiğinde Jewitt’s Beltex’in pankartının hemen altında bir afiş daha göze çarpıyor.
Bu afişteki “Beltex Crackers” yazıları aratıldığında “Beltex Cracker Sale” isimli bir Facebook sayfasına ulaşılabiliyor. Sayfada ilgili fuar afişini bulmak mümkün.
1 Aralık 2017 tarihinde gerçekleşen fuar, Borderway Mart adı verilen bir markette düzenlenmiş. Bu marketin, büyük ve küçükbaş hayvan mezatçılığı yapan bir şirket olan H&H’e ait olduğu görülüyor.
Sayfada 30 Kasım 2017 tarihinde yayımlanan bir videoda da “Jewitt Beltex” yazılı pankart görülebiliyor. Videolar tam olarak aynı yeri göstermiyor olsa da iddia konusu videonun fuarın gerçekleştiği halka açık mekandan olduğunu; 30 Kasım 2017’de yayımlanan videonun ise fuarın hemen öncesinde aynı yerde fakat farklı bir alanda çekilmiş olduğunu düşünmek mümkün.
İddia konusu videoya dair yazılanlar da gerçeği yansıtmıyor
İddia konusu paylaşımların yanında bir metin yer alıyor ve metinde görüntülerdeki canlının koyun ve domuzun klonlanması sonucu ortaya çıktığı ve Türkiye’de et olarak tüketilmekte olduğu ifade ediliyor.
Bu iddialar iki açıdan elle alınabilir. İlk olarak bahsedilen bu canlının doğal yolla oluşmuş olduğu düşünülebilir. Doğal yollarla iki ayrı türün çiftleşmesi sonucu yeni bir türün oluşması doğada görülen bir durum. Bu hayvanlara melez (hybrid) adı veriliyor ve en bilinen örneği eşek ve atın çiftleşmesi sonucu oluşan katır. Öte yandan koyun ile domuzun doğal yolla çiftleşmemesinin birçok sebebi bulunmakta. Üreme bariyerleri, coğrafi etkileşim ve doğal seçilim doğal yollarla bu hayvanların çiftleşmesine imkan tanımıyor.
İkinci olarak iddiada yer verildiği şekliyle bu hayvanının Çin’de bir laboratuvarda klonlama yoluyla meydana geldiği iddiası ele alınabilir. Hayvan klonlama konusunda en bilinen örnek Dolly. 5 Temmuz 1996’da taşıyıcı bir anne tarafından dünyaya getirilen Dolly, 14 Şubat 2003 yılında klonlama ile bağlantısı olmadığı düşünülen bir akciğer kanseri yüzünden ölmüştü. Dolly’nin önemi, yetişkin bir memelinin ilk defa klonlanmasıydı. The Roslin Institute’te gerçekleştirilen 277 klonlanan embriyodan yaşayabilen tek koyun.
Dolly’nin doğumundan bu yana klonlama teknolojisinde de gelişmeler yaşandı. Türkiye’de TÜBİTAK öncülüğünde 2007 yılında Oyalı adında bir koyun ve 2009 yılında Efe adında bir sığır başarılı bir şekilde klonlandı.
Fakat Dolly ve diğer örnekler iddia ile örtüşmemekte. İddiada koyun ile domuzun klonlandığı söyleniyor. Burada klonlanma kelimesinin doğru anlamıyla kullanılmamış olduğu anlaşılıyor.
TDK’ya göre klonlama kelimesinin karşılığı ‘’kopyalama’’, Cambridge'e göre ise “Bir bitki veya hayvanın, üretildiği ile aynı genlere sahip olması” şeklinde tanımlanıyor. İddiada ise iki ayrı hayvanın klonlanarak bir hayvanın ortaya çıkarıldığı söyleniyor.
Klonlanma kelimesi kullanmadan düşünüldüğünde, iki ayrı cins hayvanın yeni bir hayvan oluşturması ve buna bağlı olarak yeni bir tür elde etmeye yönelik çalışmalar bağlamında koyun ile domuzdan yeni bir tür elde edilmesine yönelik herhangi bir çalışmaya rastlanmadığı ifade edilebilir. Çin’de bu tarz bir çalışmanın yapıldığına dair de güvenilir herhangi bir kaynakta bulguya ulaşılamadı.
Türkiye’de et ithalatı belirli düzenlemelere tabi
Türkiye’ye ithal edilen etler birçok aşamadan geçerek tüketiciye ulaşmakta. Türkiye’ye ithal edilebilecek canlı et ve et ürünlerinin 9 adet belge ile kontrolü sağlanıyor. Sağlık Sertifikası, CİTES Belgesi, Test ve Analiz belgeleri bu belgelerden sadece birkaçı. Bu belgeler olmadan ülkeye et ithal etmek ve pazarlamak mümkün değil.
Buna ek olarak, Resmi Gazete'de 9 Ağustos 2006 tarihinde yayımlanan tebliğe göre, kıyma halinde pazarlanan domuz etlerinin sosis, salam, kavurma ve benzeri ürünlerde kulanılmasının bir izne tabii olduğu belirtiliyor.
Bu bağlamda iddiaya konu olan koyun ve domuzdan üretilmiş bir canlının varlığına dair herhangi bir kanıt bulunamadığı gibi bu tarz bir canlının Türkiye pazarına girebileceğine dair iddiaların da et ithalatına dair düzenlemeler göz önünde bulundurularak pek olası olmadığı söylenebilir.
Bu iddianınRusya’da da benzer şekilde sosyalmedyadayayıldığı görülüyor. Rusya’daki paylaşımlardan farklı olarak, Türkiye’de bu etlerin satıldığı ve sucuk, sosis gibi ürünlerde kullanıldığı öne sürüldü.
Sonuç olarak Çin’de domuz ile koyundan klonlanarak bir hayvanın üretildiği ve bu canlının etinin Türkiye’de tüketildiği iddiası doğru değil. İddia yanlış bilginin en yaygın 7 türünden “bağlamdan koparma’’ olarak düşünülebilir.
