Sosyal medyada paylaşılan bir videoda görülen ve beslenme tavsiyeleri veren kişinin, Sağlık Bakanlığı’nın Covid-19 salgınına karşı oluşturduğu bilim kurulunun başkan yardımcısı olduğu iddia edildi. Görüntülerdeki kişi, video boyunca yeni koronavirüse iyi geleceğini söylediği bir tarif paylaşıyor. Sarımsak, süt, zencefil gibi bazı gıdaların Covid-19’a karşı antivirüs olarak kullanılabileceğini ve bu virüsün 400 tipi olduğunu söylüyor. Ayrıca yapılan bu paylaşımlardan birkaçında görülen kişinin Türkiye Bilim Kurulu asil üyesi Ahmet Cevat Acar olduğu da iddia ediliyor.
Ancak, videoda yer alan kişi bilim kurulu başkan yardımcısı değil, hatta bilim kurulu üyesi de değil. Sağlık Bakanlığı’nın 26 kişilik bilim kurulunda görüntüdeki kişi yok. Oluşturulan bilim kurulunda bir başkan yardımcısı pozisyonu da bulunmuyor. Videoda görülen kişi Ahmet Rasim Durak adlı bir vatandaş ve verdiği formülün tıbbi bir karşılığı yok.
Videodaki kişi bilim kurulu üyesi değil
Sağlık Bakanlığı, tüm dünyada görülen Covid-19 salgınıyla ilgili gerekli kararların alınması ve önleyici tedbirlerin belirlenmesi için Ocak 2020’de bilim kurulu oluşturmuştu. Kurulda yer alan 26 kişinin isimleri ve görevleri biliniyor; fotoğraflarına da görevli oldukları üniversitelerin sitelerinden basit bir aramayla ulaşılabiliyor. Videoda yer alan kişi onlardan biri değil. Türkiye Bilim Kurulu asli üyesi Ahmet Cevat Acar olarak paylaşılan kişi olmadığı da yine isme dair yapılan basit bir aramayla çıkıyor. Ayrıca, Türkiye Bilim Kurulu olarak bilinen bir kurul yok. Ahmet Cevat Acar Türkiye Bilimler Akademisi’nin asil üyelerinden.
Videoda görülen kişi ise Ahmet Rasim Durak adlı bir vatandaş. Tıp eğitimi yok. Adı, daha önce dört Boeing tipi uçağın satışıyla ilgili İranlı Abbas Amini'den 6 milyon dolar aldığı ve dolandırdığı iddiasıyla haberlerde yer almış. 2019 yılının Aralık ayında hakkında açılan davadan beraat etmiş. Durak’ın sosyal medya hesaplarından da videodaki kişi olduğu anlaşılıyor.
Videoda görülen kişi ve sosyal medya hesabında bulunan fotoğrafı
Bilim Kurulu üyeleri ve çalıştıkları kurumlar
Prof. Dr. Ateş Kara, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Alpay Azap, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Levent Akın, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Tevfik Özlü, Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Recep Öztürk, İstanbul Medipol Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Serhat Ünal, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Hasan Tezer, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Aydın Yılmaz, SBÜ Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Prof. Dr. İlhami Çelik, Kayseri Şehir Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Prof. Dr. Akın Kaya, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Levent Yamanel, SBÜ Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Prof. Dr. Mehmet Doğanay, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Prof. Dr. Selçuk Kılıç, Biyolojik Ürünler Dairesi Başkanlığı
Dr. Ali Göktepe, Sağlık Tehditleri Erken Uyarı ve Cevap Dairesi Başkanlığı
Sağlık Bakanlığı Covid-19 Bilim Kurulu üyeleri
Covid-19’dan koruduğu bilinen bir gıda yok
Salgının başlamasından bu yana bazı gıdaların hastalığa olan etkisiyle ilgili iddialar gündeme gelmişti. Bunlardan biri de sarımsak. Dünya Sağlık Örgütü’nün verdiği bilgiye göre sarımsak yemenin Covid-19’dan koruduğuna dair bir kanıt yok. Doğrulama platformu Snopes da benzer bir analiz hazırlamış ve iddiayı yanlışlamıştı. Evrim Ağacı'nda da beslenme ve sağlık konularıyla ilgili yayılan iddialar incelenmiş ve sarımsağın enfeksiyon önleyici olduğuna dair bilimsel bir dayanağı olmadığı aktarılmış.
Videoda bahsedilen bir diğer gıda da zencefil. Fakat bu gıdanın antiviral nitelikli olduğunu gösteren bir çalışma da yok. AFP Fact-Check ekibi de benzer bir iddiayı incelemiş ve Dünya Sağlık Örgütü’nün bitkisel herhangi bir önleyicinin olmadığı bilgisini paylaşmış. Yanı sıra bilim kurulu üyeleri soğan, sarımsak gibi besinlerin enfeksiyonu önlemeyeceği konusunda hemfikir. Prof. Dr. Alpay Azap, Prof. Dr. Firdevs Aktaş gibi isimler de bu bilgiyi paylaşmış. Yani sarımsak, süt ve zencefille bir karışım hazırlamak, Covid-19’dan korumaz.
Yedi koronavirüs insanları etkiliyor
Görüntülerdeki kişinin bir başka iddiası ise, koronavirüsün 400 tipi olduğu. Koronavirüs ailesinin epey geniş olduğu biliniyor. Ancak, insanları enfekte edebilenlerin sayısı yedi. Bunlardan dördü alfa, beta, gama ve delta olarak bilinen insan koronavirüsleri. Kalan üçü ise MERS-CoV, SARS-CoV-1 ve hayatımıza yeni giren SARS-CoV-2. Bu ikinci grupların özelliği, insanlara hayvanlardan geçmiş olmaları. Yani insanları etkileyen koronavirüslerin sayısı 400 değil.
Antivirüs diye bir ilaç ya da etken madde de yok. Virüslerle savaşan ilaçlara antiviral deniyor. Antivirüs ise bilgisayarda kullanılan ve zararlı yazılımları engellemeye yarayan programların genel adı.
Sonuç olarak videoda yer alan kişi bilim kurulu üyesi ya da bilim kurulu başkan yardımcısı değil. Ayrıca sarımsak, süt, zencefil gibi gıdaların Covid-19’a karşı bir önleyiciliği bulunmuyor. İddia bu haliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden hatalı ilişkilendirmeye örnek.
