Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde güneşin girdiği solar minimum dönemi sebebiyle dünyada aşırı soğuk, kıtlık ve volkanik patlamalar meydana geleceği iddia edildi. Bu gönderilerden yalnız biri yaklaşık 3 bin 200 kez beğenildi. Ayrıca aynı iddia, birçok haber sitesinde konu edildi.
Ancak iddia doğru değil. Solar minimum, güneşin üzerindeki lekelerin azalmasıyla oluşan olağan döngülerden biri. Uzmanlar solar minimumum yeryüzüne ve üzerindeki yaşama etkisinin olmayacağını söylüyor.
Solar minimum ve maksimum ne anlama geliyor?
İddianın doğruluğunu araştırmadan önce, solar minimum ve maksimum kavramlarının ne anlama geldiğini bilmeliyiz. İnsan ömrü boyunca her gün aynı güneş doğuyor gibi hissedebilir. Ancak güneş, diğer gök cisimleri gibi sürekli bir değişim içinde. Güneş, manyetik alanında yaklaşık 11 yılda bir döngü geçiriyor. Güneş döngüsü, güneşin manyetik alanlarının neden olduğu güneş lekeleri gibi güneşin yüzeyindeki aktiviteyi etkiliyor. Manyetik alanlar değiştikçe, güneşin yüzeyindeki aktivite miktarı da değişiyor. Peki bu döngüler ne anlama geliyor? Güneşte birçok güneş lekesi bulunan evrelere solar maksimum; güneşin düşük aktivitede bulunduğu yani daha az güneş lekesi olduğu evreye de solar minimum deniyor.Bu döngüler hep tekrarlanıyor; son derece olağan ve öngörülebilirler.
Yani önümüzdeki solar minimum güneş evresinde, güneşte daha az aktivite olacak ve güneş daha az enerji verecek.
Kaynak: NASA
Uzay Hava Tahmin Merkezi'nin paylaştığı verilere göre, 2020'de güneşin yüzeyinde bulunan leke sayısında azalma mevcut. Ancak bu korkulacak bir duruma işaret etmiyor.
Kaynak: Uzay Hava Tahmin Merkezi
Beklenen solar minimum evresi, güneş yüzeyinin manyetik alanına eklenen yeni bir güneş lekesi olan AR2770'in ortaya çıkmasıyla başladı. Ancak "öldürücü'" bir güneş fırtınasının gelmesi beklenmiyor. Ayrıca dünyayı tehdit eden herhangi bir uyarı da bulunmuyor.
Solar minimum evresi olağan
Dünyanın solar minimum evresinden geçtiği doğru, ancak bu olağan bir durum. NASA, 2017 yılında güneşin 2019-2020’de solar minimum evresine girmesinin beklendiğini açıklamıştı. Açıklamada güneş lekelerinin yaklaşık 11 yılda bir azalmasının beklendiği belirtiliyor. Güneş lekesi sayısı 2014'te nispeten yüksekti ve şimdi beklenen bir noktaya düşüyor.
NASA gibi, Amerikan Ulusal Hava Durumu Servisi de önümüzdeki döngü döneminde güneşin enerji aktivitesinin muhtemelen zayıf olacağını söylüyor. Ancak bu durumla ilişkili bir felaket uyarısı bulunmuyor. Ayrıca NASA, 2020 yılının Şubat ayında solar minimum evresinin ne zaman biteceği tam olarak bilinmese de önümüzdeki birkaç 10 yıl içerisinde buzul çağına sebep olmayacağını da açıkladı. Solar minimum bir asır sürse bile, bilim insanları buzul çağı beklemiyor.
Solar minimum evresinin dünya için bir buzul çağı, volkanik patlamalar ya da kıtlık gibi felaketler yaratması da umulmuyor. Bu durum yalnızca uzayda seyahat eden astronotlar için bir tehdit oluşturabilir; çünkü solar minimum sırasında, güneşin manyetik alanı zayıflıyor ve dünya kozmik ışınlardan daha az korunuyor. Yeryüzünde yaşayan bizler için solar minimum sebebiyle oluşabilecek bir tehdit söz konusu değil.
Ayrıca NASA'dan bilim insanı Pasnell, solar mininum esnasında koronal deliklerin de artabileceğini söylüyor. Güneşin en dış katmanına korona deniyor. Güneşin manyetik alanındaki sıcak ve yoğun gaz bulunan bölgeler daha aydınlık ve parlak görünüyor. Karanlık ve neredeyse boş görünen alanlar ise güneşin manyetik alanının uzaya ulaştığı, böylece bu sıcak gazların kaçabileceği yerler. Güneşin yüzeyinde karanlıkta kalan bölgelere koronal delik deniyor. Pesnell, koronal deliklerden akan güneş rüzgarı akımlarının dünyanın manyetik alanına çarpmaları halinde, dünya yakınındaki uzay hava etkilerine neden olabileceği görüşünde. Bu etkiler, jeomanyetik fırtınalara, iletişim ve navigasyon sistemlerinde kesintilere neden olabilir. Ancak Evrim Ağacı, solar döngüde oluşan jeomanyetik fırtınaların endişe verici olmadığını belirtiyor.
Elbette bu 10 yıl boyunca dünyanın bir yerlerinde volkanik patlamalar, kıtlık ya da deprem yaşanabilir. Volkanik patlamalar ve depremleri dünyanın kendi iç aktiviteleri ile ilişkililer ve sürekli gerçekleşiyorlar; bir kısmının bu döneme rast gelmesi kaçınılmaz. Dünyada beklenen iklim değişikliği ve kıtlık gibi felaketler ise, güneşin değil, insanlığın aktivitelerinden kaynaklanıyor, solar minimumla ilgisi yok.
Grafikte de görüldüğü gibi, güneş ışımasında artışlar ve azalmalar olması oldukça normal. Güneş ışımalarının minimum dereceye indiği solar minimum son kez gerçekleştiğinde, “mini buzul devri” adı verilen bir döneme denk gelmişti. Oldukça olağan bir durum olan solar minimumun felaketler ile ilişkilendirilmesinin sebebi bu olabilir. Ancak bu iki olayın aynı ana denk gelmesi rastlantıydı, aralarında bir sebep sonuç ilişkisi yoktu.
Yaklaşık 1650 ve 1700 yıllarında yaşanan büyük solar minimum dönemi, yalnız dünyaya daha az güneş ışığı gelmesi sebebiyle değil, volkanik partiküllerin soğuması ve düşük güneş enerjisinin kombinasyonu sonucu yaşandı. Kuzey yarımküreyi etkisine alan bu dönemde Avrupa ve Kuzey Amerika şiddetli bir don devri yaşadı. Alp buzulları etkisini artırarak vadi tarım alanlarına yayıldı, denizlerdeki buz kütleleri kuzeyden güneye kaydı ve Hollanda'daki ünlü kanalların çoğu dondu.
Kaynak: Colorado Üniversitesi İnteraktif Güneş Işınımı Veri Merkezi
Benzer bir dönem, 1816'da da yaşanmıştı. Bilim insanları Yazsıl yıl olarak da bilinen dönemin sebebinin 1815 yılında Endonezya'da meydana gelen volkanik patlama olduğunu söylüyor. Bu patlama sonrası, kül ve kükürtdioksit atmosfere karışarak dünya iklimini geçici olarak değiştirdi ve oldukça soğuk bir yıl geçirildi. Yaşanan iklim değişimi gıda kıtlığına, salgın hastalıklara ve insanların yaşadıkları bölgeleri terk etmelerine neden oldu.
Ancak önümüzdeki solar minimum evresinde böyle bir tehlike beklenmiyor. Konunun tekrar gündeme gelmesi üzerine NASA 19 Mayıs’ta yakın gelecekte mini buzul devri beklenmediğini Twitter’dan duyurdu.
Uzay, NASA ve dünyaya çarpacak meteorlar komplo teorisyenlerinin favori konuları arasında. Teyit, benzer konuyla alakalı iddiaları analiz etmiş, doğru olmadıklarını ortaya koymuştu.
Sonuç olarak iddia doğru değil. Solar minimum, güneşin üzerindeki lekelerin azalmasıyla oluşan olağan evrelerinden biri. Uzmanlar, solar minimum evresinin dünyada kıtlık, volkanik patlamalar ve buzul çağına sebep olacağını söylemiyor. İddia çarpıtmaya örnek.
