Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın 11 Mart 2020 gece yarısı itibariyle Türkiye’de ilk Covid-19 vakasının tespit edildiğini açıklamasıyla sosyal medyada paylaşımlar arttı. Bu paylaşımlardan biri de Covid-19’a ilişkin UNICEF tarafından yazıldığı söylenen bir metindi. Metinde salgına ilişkin alınabilecek önlemler ve virüse dair teknik bilgiler yer alıyordu. Teyit’e ihbar olarak gönderilen metin, Yusuf Halaçoğlu tarafından da paylaşıldı.
Ancak UNICEF’in Covid-19’a ilişkin böyle bir bilgilendirme metni yayınladığı iddiası doğru değil. UNICEF yaptığı açıklamayla metni yalanladı. Birçok doğrulama platformu da metnin kurum tarafından yayınlanmadığını ortaya koydu.
UNICEF çeşitli dillerde yayılan metni yalanladı
UNICEF Ortaklıklar Genel Direktör Yardımcısı Charlotte Petri Gornitzka, 6 Mart 2020 tarihinde yaptığı basın açıklamasıyla metni yalanladı. Gornitzka yanlış bilgi yayanlara dikkat edilmesi gerektiğini söylerken, Dünya Sağlık Örgütü gibi güvenilir kurumlardan gelmeyen bilgilere inanılmaması gerektiği de vurguladı.
UNICEF'in enfeksiyon riskini önleyebilmek için alınabilecek önlemleri içeren bir görseli zaten var ve bu görselde anlatılanların iddiada yer alan metindekilerle hiç ilgisi yok. İddiaların asılsız olduğu, kurumun sosyal medya hesaplarından da duyuruldu.
Peki UNICEF’e ait olmayan metindeki iddiaların ne kadarı doğru, ne kadarı yanlış? Aslında benzer iddiaları içeren bir paylaşım daha önce içinde UNICEF ibaresini içermeden WhatsApp gibi kapalı mesajlaşma programlarında dolaşıyordu. Teyit olarak bu konuda hazırladığımız bir analizle de iddiaları ele almıştık. Burada tekrar bakalım:
- Covid-19'a neden olan virüsün 400-500 mikrohücre yarıçapına sahip olduğu iddiası doğru değil. Virüs 120-160 nanometre boyutlarında. Maske kullanımında da azami dikkat gerekiyor. Maskelerin bir kereden fazla kullanımı riskli. Ayrıca hijyen konusu burada da önem kazanıyor. Elleriniz kirli olduğu sürece mikrop taşıyor, elinizi maskeye götürmeniz halinde maskenin anlamı da kalmıyor.
- Virüsün havaya değil yere yerleştiği, hava yoluyla bulaşma ihtimalinin düşük olduğu, metal yüzeyde 12 saat, kumaşta dokuz saat yaşadığı bilgileri doğru değil. Virüsün yüzeylerde ne kadar hayatta kalabileceğine dair kesin bilgi henüz yok. Tahminler koronavirüs ailesinin diğer fertlerinin nasıl davrandığına dayandırılıyor. Dünya Sağlık Örgütü ve CDC’ye göre de Covid-19’a neden olan virüsün yüzeylerde ne kadar hayatta kaldığı net değil. Bu süre birkaç saat de olabilir birkaç gün de. Bu yüzeyin tipine, sıcaklık ve nem gibi etkenlere göre değişebilir. Bu tür kesin ifadelerle karşılaştığınızda, virüsün yeni olduğunu ve insanlığın halen onu anlamaya çalıştığını aklınızdan çıkarmayın.
- Virüsün 26-27 derecenin üzerinde hayatta kalamayacağı, sıcak su ve sıcak içecekler ile güneşe maruz kalmanın virüsü öldüreceği bilgisi gerçeği yansıtmıyor. Soğuk algınlığı ya da influenzaya neden olabilecek bazı virüslerin sıcak mevsimlerde daha az etkili olduğu bilniyor ancak bu hastalığın tamamen ortadan kalkacağı anlamına gelmiyor ve Covid-19 özelinde bu henüz bilinmiyor. Dünya Sağlık Örgütü de virüsün sıcak veya nemli iklimlerde de yaşayabileceğini söyledi. Covid-19 halihazırda Suudi Arabistan’da da var ve sıcaklık 27 derecenin üzerinde. Virüsün sıcak su ve sıcak içeceklerle engellenebileceği iddiası da asılsız. İddianın bilimsel bir kaynağı yok.
- Dondurmadan uzak durmak, soğuk yiyecek ve içecek tercih etmemenin virüsle mücadelede işe yarayacağı bilgisi de gerçeği yansıtmıyor. Virüsün sıcaklıkların artmasıyla ortadan kalkacağını söylemek gibi, soğuk yiyecek ya da içeceklerin yayılımı artıracağı iddiası da bilimsel dayanaktan yoksun. Virüsün yayılmasını arttıracağı düşüncesiyle dondurmadan ya da soğuk içeceklerden uzak durulması gerektiği konusu resmi kurumlarca doğrulanmış değil. UNICEF’in Covid-19 hakkında bilgilendirmesini yapan Charlotte Gornitzka da bu konunun yanlış olduğunu belirtiyor.
- Ilık su ve tuzla gargaranın virüsü bademciklere inerken öldüreceği iddiası bilgisi gerçeği yansıtmıyor. Ne Dünya Sağlık Örgütü ne de başka bir kurumun böyle bir açıklaması var. Ancak örgütün virüsün yayılmasını engelleyebilecek rehberinde ne ılık suyun ne sıcak ya da soğuk suyun herhangi bir önleyiciliği olmadığı belirtiliyor. AFP Fact Check de Dünya Sağlık Örgütü’ne ulaşarak iddiayı yanlışlamış.
Sonuç olarak, UNICEF’e ait olduğu iddiasıyla paylaşılan metinlerin, UNICEF’le hiçbir ilgisi yok. Paylaşım bu haliyle taklide örnek gösterilebilir.
