Sosyal medya platformları ve haber sitelerinde yaygın paylaşım ve haberlerde, tıp öğrencisi Ümmühan Zeynep Bilgili’nin kan uyuşmazlığı sorununa kesin tedavi bulduğu iddia edildi.
Kan uyuşmazlığı ve bilinen tedavisi
Önce bir bilgi: Kan uyuşmazlığı, annenin kan grubu RH negatif, bebeğinki RH pozitif olduğunda ortaya çıkan bir sorun. RH bazı kan gruplarında bulunan bir antijen. Uyuşmazlık halinde ilk bebekte sorun olmuyor. Ancak ikinci bebekte, daha önceden bebekten anneye geçmiş olan RH faktörüne karşı anne bağışıklık geliştirmiş olduğundan, annenin bağışıklık sistemi bebeğin kan hücrelerine saldırıyor. Tedaviye erişim olmazsa, sonraki bebekler hayatta kalamıyor ya da ciddi sorunlar yaşıyorlar.
Biyolojik anne RH negatif, biyolojik baba RH pozitif ise, bebeğin kan grubunun RH pozitif olması ihtimali yüksek olduğundan, anneye ‘indirekt coombs’ denen bir test yapılıyor. Test pozitif çıkarsa, bebek takip ediliyor. Anneye de koruyucu olması için gebeliğin üçüncü ayından sonra kan uyuşmazlığı iğnesi yapılıyor.
Bebek doğduğunda RH değeri kontrol ediliyor. Negatifse, anne ve bebeğin kan grupları aynı olduğundan anneye ikinci iğne yapılmasına gerek kalmıyor. Bebeğin kan grubu pozitif ise doğumdan sonraki ilk 72 saatte anneye ikinci kan uyuşmazlığı iğnesi yapılıyor. Böylece sonraki gebeliklerde annenin bağışıklık sisteminin bebeğin kan hücrelerine saldırması engellenmiş oluyor.
Yani kan uyuşmazlığının uzun zamandır uygulanan etkili bir tedavisi var. Peki Ümmühan Zeynep Bilgili, bu sorunu kökten ortadan kaldıracak yeni bir tedavi mi geliştirdi?
Çalışma mevcut tedavi dozunun ayarlanmasıyla ilgili
Araştırmaya Ümmühan Zeynep Bilgili’nin çalışmasına ulaşarak başlıyoruz. Google Scholar üzerinden yaptığımız aramada bulduğumuz çalışmanın yayın özetini incelediğimizde, Ekim 2020 ile Mart 2021 tarihleri arasındaki 70 kan uyuşmazlığı vakasının temel alındığını görüyoruz.
Çalışmanın tam ismi “Düşük riskli RH uyumsuzluğu için doğum sonrasında Kleihauer-Betke testi uygulanmasının önemi.”
Çalışma kapsamında annelerden kan örneği alınmış ve hemoglobin değerleri mikroskopta incelenmiş. Bu çalışmanının ayırıcı niteliği de bu: Mikroskop altında bebekten anneye geçen alyuvar miktarının belirlenmesi kısmı. Bilgili, mikroskop incelemesi sayesinde aktarımın miktarını ölçerek, anneye verilen aşı dozunun ayarlanabileceğini, böylece dozun yetmemesinden kaynaklı sorunların önüne geçilebileceğini göstermiş.
Kleihauer-Betke fetüsten anne kanına aktarılan hemoglobin miktarını ölçen ve 1957’den beri kullanılan bir test. Yani çalışma, yeni bir tedavi değil, bu testin öncelenmesini öneriyor.
Nitekim Haziran 2021’de TRT Haber’in konu hakkındaki ilk haberinde, Türkiye’den bir doktor adayının ilk kez anneden bebeğe geçen alyuvar miktarının tam olarak ölçtüğünü anlatmış. Yani haberde, soruna “yeni ve kesin bir tedavi” bulunduğu öne sürülmüyor.
Çalışma kapsamında da ilk doğumda anneye geçen alyuvar miktarının tam hesaplandığı bir yöntem ortaya çıkmış ve anneye tedbir amaçlı vurulan iğnedeki doz artırılmış. Bilgili’nin hocası Türkiye’de önleyici olabilecek mikroskopla inceleme yöntemi hakkında çalışan fazla kişi olmadığını da belirtmiş.
Türkiye’de her 100 gebelikten yaklaşık üçünde görülen “kan uyuşmazlığı” halinde, normalde riskli tüm gebelere, bebekten anneye geçen alyuvar miktarı ölçülmeden, rutin olarak ilk hamilelikte tek doz Anti-D iğnesi yapılıyor. Ancak bu doz, her zaman yeterli gelmeyebiliyor.
İddia hakkında Doğruluk Payı ve Malumatfuruş da yazılar yayınlamıştı.
