24 Mayıs 2021'de HaberTürk'te ekrana gelen Kübra Par'ın sunduğu "Açık ve Net" isimli programa katılan İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, canlı yayında saat 22.32'de bir iddia dile getirdi.
Bakan Soylu iddiasında Türkiye'de AK Parti iktidarı öncesi dönemde meydana gelen işkence ve kötü muamele iddialarıyla sonrasını kıyaslarken son 20 yılda eskiye nazaran söz konusu olayların artık yaşanmadığına dair beyanda bulundu. Yayında bulunan gazetecilerin sorusuna karşılık şu iddiada bulundu:
"Ben Uluslararası Af Örgütü'nün muhatabıyım. Biz acayip mücadeleler yaptık. Özellikle FETÖ'nün, salonda şey yapılan fotoğrafları vardı ya, bu insanlığa aykırıdır falan. Burada biz bu Af Örgütü'yle ilgili her seferinde karşı karşıya geliriz, onlar Türkiye'ye gideceği yeri söylerler, göndeririz, her yeri ziyaret ederler. 4,5 yıldır işkenceyle ilgili en ufak bir şey önümüze koymadılar. İnsan hakları derneklerinin hepsi siyasal gözlükle bakarlar. Türkiye'de işkenceyle ilgili tespit yok. Kötü muamele ile ilgili tespit vardı. O da nerede biliyor musun? Uyuşturucu satıcılarından. Uyuşturucu satıcısına kötü muamele yapıyorsun diyor."
Af Örgütü'nün resmi internet sitesinde işkence ve kötü muamelenin uluslararası hukuka göre yasak olduğu belirtiliyor; 172 ülkenin işkenceyi ve diğer kötü muameleyi yasaklayan Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi'ne bağlı olduğu, 165 ülkenin de BM İşkenceye Karşı Sözleşme'ye taraf olduğunu bilgisi yazıyor. Türkiye bu iki sözleşmeye de taraf.
Her iki sözleşme de hukuken bağlayıcı olduğu için, Af Örgütü'nün ihlalleri durumunda izlediği örnekler oluşacağı için, örgütün Türkiye'deki işkence vakalarını izlediğini söylemek mümkün. Kaldı ki örgüt sitesindeki "Ne Yapıyoruz?" sekmesinde işkenceye ayrıca yer veriyor.
Af Örgütü Türkiye Şubesi'nin internet sitesinde yer alan "Raporlar" sekmesinde İşkence ve Kötü Muamele başlığı altında raporlar görülebiliyor. Bunun dışında örgütün Türkiye hakkında hazırladığı yıllık raporlarda da aynı başlık dahilinde değerlendirmelerde bulunduğu anlaşılıyor. Örgütün internet sitesinden erişilebilen 2016, 2017, 2019 hakkında hazırlanan raporlar okunduğunda, cezaevi ve işkence iddialarına rastlanıyor.
Türkiye'ye yönelik işkence iddiaları basında da yer alıyor
Örgütün Türkiye'de işkenceye dair hazırladığı raporlara dair haberlere hem ulusal hem de uluslararası basından ulaşmak da mümkün. Örneğin yakın zamanda örgütün Osman Şiban ve Servet Turgut'un Van'ın Çatak ilçesinde jandarma güçleri tarafından gözaltına alındıktan sonra işkenceye maruz kaldıkları yönündeki iddialarla ilgili yetkililere iddiaların cevaplanmasına ilişkin talebi de içeren bir açıklaması bulunuyor. Yine örgütün 2016'daki 15 Temmuz Darbe Girişimi ardından yaşanan işkence ihbarlarının arttığına dair ve Diyarbakır cezaevinde yıllardan beri devam eden kötü muamele, tecrit ve işkence iddialarına ilişkin Adalet Bakanı'na yöneltilen bir mektubu da içeren açıklamaları mevcut.
Af Örgütü Türkiye Şubesi: "İşkence ve kötü muameleyi izliyoruz"
Soylu'nun canlı yayında dile getirdiği iddianın hemen ardından Af Örgütü Türkiye Şubesi İletişim ve Kampanyalar Direktörü Tarık Beyhan, sosyal medya hesabından örgütün işkence ve kötü muameleyi izlediğini ve konuya dair bulgularını İçişleri Bakanlığı ile paylaştıklarını açıkladı.
Beyhan'ın açıklamasının ardından örgütün Türkiye Şubesinin resmi Twitter hesabından paylaşılan tweet zincirinde son yıllarda basına yansıyan ve örgüt tarafından raporlanan iddialara ilişkin açıklamalar da bulunuyor. Af Örgütü söz konusu raporlamaları hak ihlallerinin gerçekleştiği bölgedeki devlet yetkililerine sunuyor, ilgililerden ihlallerin son bulması için talepte bulunuyor.
Af Örgütü işkenceyi raporlayan tek sivil toplum kuruluşu değil
Af Örgütü dışında Türkiye'deki işkence ve kötü muameleyi izleyen yerel başka sivil toplum kuruluşları da mevcut. İnsan Hakları Derneği'nin (İHD) 2010-2019 yılları arasını kapsayan raporunda da aynı iddialara değiniliyor. İHD, tanık beyanlarına dayandırdığı raporundaki verilerden yola çıkarak işkence ve kötü muamele ihbarlarının sistematik bir biçimde arttığından bahsederken şu ifadeyi kullanıyor "2016 yılından beri sürdürmekte olduğu baskıcı, toplumun tüm muhalif kesimlerini sindirmeyi hedefleyen politikalar neticesinde hapishanelerde, kamusal alanlarda, kapalı mekanlarda ve kırsalda alanlarda işkence vakaları gittikçe artış göstermiştir"
Aynı veriyi tutan bir diğer sivil toplum kuruluşu ise Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV). Vakıf 1 Ocak 2015 ve 30 Nisan 2021 tarihleri arasında, 4 bin 141 kişinin işkence ve kötü muamele iddiasıyla kendilerine başvurduğunu açıkladı. Vakfın verilerine göre 2019 yılında 908 kişi işkence ve kötü muamele gördüğü iddiasıyla başvuru yaparken, 2020 yılında bu sayı 605 oldu. 2021 yılının sadece ilk dört ayında ise 346 işkence ve diğer kötü muamele başvurusu yapıldı.
