Sol Haber Portalı, Gazete Manifesto, Yurt Gazetesi, ve Oda TV gibi haber sitelerinde 1 Ağustos 2019 tarihinde yer alan bir habere göre Ulaştırma ve Altyapı Bakanı M. Cahit Turhan, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi'nin İstanbul Havalimanı (İHL) hakkında vermiş olduğu bir soru önergesinde havalimanı için “kötü yere yaptık” şeklinde bir itirafta bulundu.
Söz konusu iddiayı Gamze İlgezdi de Twitter hesabı üzerinden paylaştı.
Ancak Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Turhan havalimanı için verdiği soru önergesi cevabında “kötü bir yere yaptık” şeklinde bir itirafta bulunmuyor. Habere konu olan soru önergesi İlgezdi tarafından 24 Mayıs 2019 tarihinde Ulaştırma Bakanı’nın cevaplandırılması isteğiyle verilmiş. Soru önergesi, Bakan Turhan tarafından 22 Temmuz 2019 tarihinde süresi geçtikten sonra cevaplanmış. Verilen cevapta Nisan, Mayıs ve Haziran ayları içerisinde toplam 179 uçuşun İHL pistini pas geçtiği, 22’sinin sebebinin olumsuz hava şartları olduğu, bu pas geçme sayılarının başka ülkelerdeki havalimanları ile karşılaştırıldığında oran olarak fazla olmadığı gibi bilgiler bulunuyor.
Bakanın cevabında ‘kötü bir yere yaptık’ diye bir ifade bulunmuyor
CHP İstanbul milletvekil Gamze İlgezdi, Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan’ın cevaplaması isteğiyle 24 Mayıs 2019 tarihinde “17.05.2019 tarihinde İstanbul Havalimanı'nda (İHL) şiddetli rüzgar etkisiyle iniş yapamayan bazı uçakların başka havalimanlarına yönlendirilmesine ilişkin” yazılı bir soru önergesi verdi. Soru önergesi Bakan Turhan tarafından süresi geçtikten sonra 22 Temmuz 2019’da cevaplandı.
Soru önergesinde şu sorular yer aldı:
Bakanlığın verdiği cevapta İHL’nin “kötü yere yapıldığı” şeklinde bir ifade bulunmuyor.
Cevapta genel olarak uçakların geri dönmesinin sebebinin İHL pistindeki oraj, şiddetli türbülans, wind shear (rüzgar kesmesi) gibi kötü hava şartları olduğu bilgisi yer alıyor. Soru önergesine verilen cevapta İHL’de Nisan 2019’da 59, Mayıs 2019’da 89 ve Haziran 2019’un ilk on beş gününde 31 uçuşun pisti pas geçtiği bilgisi de bulunuyor. Cevapta yer alan bilgilere göre bu uçuşlardan yalnızca 22 tanesi hava şartlarına bağlı etmenler dolayısıyla pisti pas geçmiş.
Ulaştırma Bakanı verdiği cevapta bunun, başka ülkelerdeki havalimanları ile karşılaştırıldığında normal bir sayı olduğunu belirtmiş.
Soru önergesi cevabına göre 17 Mayıs 2019’da 8 uçuş İHL’de “divert” edilmiş. Yani uçaklar inmeleri için başka havalimanlarına yönlendirilmiş. 8 uçuşun 5’i yurt dışından gelen uçuşlar. Bakan, karşılaştırma yapılabilmesi açısından 24 Mayıs 2019’da bu sayının Sabiha Gökçen Havalimanı’nda 14 olduğunu ifade etmiş.
Cevabın son sayfasında bakanlık havalimanının projesinin hatalı olup olmadığı konusunda ise şöyle bir cevap vermiş:
Cevaptan havalimanın açıldığı günden 15 Haziran 2019 tarihine kadar toplamda 179 uçuşta uçakların pisti pas geçtiği sonucuna ulaşılabiliyor. İddiaya yer veren haber sitelerinde bu bilgi yer alırken bakanın ‘“kötü yere yaptık” itirafı iddiasının verildiği başlıkların altında soru önergesinde böyle bir ifadenin bulunup bulunulmadığına değinilmediği de fark edilebiliyor.
İddianın sebebi ‘yanıltıcı başlık’
Haberlerin içerisindeki bilgilerin soru önergesi cevabından yapılan aktarımlar olmasına rağmen Bakan Turhan’ı böyle bir ifadeyi kullanmış gibi gösterilerek tırnak işareti kullanıldığı anlaşılıyor. Haberlerin içeriğinde yer alan bilgilerin ise doğru olduğu görülebiliyor. Haber sitelerinde yer alan bu tip başlıklara “yanıltıcı başlık” deniyor. Kullanıcıların bu başlıklardan yola çıkarak söz konusu ifadeyi sanki Turhan önergeye verdiği cevapta kullanmış gibi algılamaları mümkün. Pek çok haber sitesi de söz konusu tırnak işaretli ifadeyi haberin başlığına taşımış.
Sözcü gazetesinde yer alan haberde ise İlgezdi’nin Bakan Turhan’ın yanıtına “havalimanının yeri konusunda şüpheleri doğrulayan açıklamalar” şeklinde bir yorum yaptığı bilgisi bulunuyor. Teyit'in ulaştığı Gamze İlgezdi’nin ekibi bu yorumun çeşitli haber platformları tarafından tıklanmak için “kötü yere yaptık itirafı” şeklinde kullanılmış olabileceğini belirtti.
Ayrıca soru önergesine verilen cevapta bulunan “Havalimanı ve yakın çevresinde özellikle ilkbahar ve sonbahar gibi mevsim geçişlerinde oluşan kötü hava şartları nedeniyle trafik akışında uzun süre beklemeler, pas geçme ve divertler gibi olumsuzluklar yaşanabilmektedir” cümlesinin İHL eğer başka bir konuma yapılsaydı sorun olmayacağı anlamına geldiğinin de altı çizildi.
Bakanlık açıklama yaptı
Haberlerin basında yer almasının ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı 2 Ağustos 2019’da internet sitesi üzerinden yaptığı resmi açıklamada söz konusu ifadenin Bakan Turhan tarafından kullanılmadığını belirtti. Bakanlığın resmi açıklamasında soru önergesi yanıtında yer aldığı gibi, “daha önce maden ocakları, kum ve kil ocaklarının bulunduğu iyi olmayan bir alan rehabilite edilerek güzel bir havalimanının inşa edildiği” belirtilmiş.
Açıklamada ayrıca Atatürk Havalimanı’nda Nisan, Mayıs ve Haziran 2018’deki uçakların pisti pas geçme sayısının 445 olduğu bilgisi bulunuyor.
IGA’nın açıklaması ile bakanlığın paylaştığı veriler birbirini tutmuyor
IGA, 4 Ağustos 2019’da Twitter hesabı üzerinden aylık pas geç geçme oranlarını bir tablo ile paylaştı. Türkiye’deki pas geçme sayılarına ilişkin tek kamusal veriyi bu tablodaki bilgiler oluşturuyor.
Bu konuda daha önce herhangi bir soru önergesi verilmediği de TBMM’nin internet sitesinden görülebiliyor. IGA’nın verilerine göre Mayıs 2019’da İHL’nındaki pas geçme sayısı 78. Fakat söz konusu sayı, bakanın cevabında 89 olarak geçiyordu. Buradan yola çıkarak iki verinin birbirini tutmadığı söylenebilir. Teyit, IGA’ya söz konusu farklılığın sebebini sordu. IGA, elindeki pas geçme verilerinin bulunduğu bilgi notunu paylaştı. Söz konusu listede de Mayıs ayında 78 pas geçmenin yazdığı görülebiliyor. Bu nedenle bakanlığın soru önergesine verdiği cevapta bir yazım hatası yapılmış olabileceğini söylemek mümkün.
IGA’nın paylaştığı bilgi notunda 15 Haziran-1 Ağustos 2019 tarihleri arasındaki pas geçme verileri de bulunuyor. Haziran 2019’da 53, Temmuz 2019’da ise 65 pas geçme yaşanmış. Fakat IGA’nın bilgi notunda pas geçmenin hangi hava koşullarından kaynaklandığı bilgisi bulunmuyor.
Pas geçme oranları ile ilgili iddia ‘belirsiz’
Havacılık Terimleri Sözlüğü’nden bir pisti pas geçmenin “missed approach/go around” kavramları ile karşılandığı anlaşılıyor. Bakanın soru önergesine verdiği cevapta İHL’deki pas geçme sayısının diğer ülkelerdeki havalimanları ile karşılaştırınca çok da fazla olmadığı belirtiliyor. Fakat bu açıklamayı doğrulamak için İHL ile benzer koşullardaki havalimanlarını karşılaştırmak gerekiyor. Çünkü İHL’nin tüm fazları tamamlandığında dünyanın pek çok noktasına aktarma uçuşlar gerçekleştirebilecek bir havalimanı olarak planlandığı biliniyor.
Ayrıca alan büyüklüğü açısından da İHL tamamlandığında dünyanın en büyük 15 havalimanı içerisinde yer alacak. Sayılan sebepler birer karşılaştırma kıstası olabilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) Denver, Fransa’da Charles De Gaulle, Almanya’da ise Frankfurt Havalimanları aktarma ve kapasiteleri açısından İHL ile benzer koşullara sahipler. İnternet üzerinden yapılan bir aramada ABD, Almanya ve Fransa’da adı geçen havalimanlarında son yıllarda gerçekleşmiş missed approach verisine ise ulaşılamıyor. Bazı havayolu şirketlerinin missed approach konusundaki verilerini internet üzerinden açıkça paylaştıkları görülebilse de bunlar İHL ile karşılaştırma yapılabilecek koşulları taşımıyorlar.
Konuyu daha ayrıntılı inceleyebilmek adına Teyit, ABD’den doğrulama platformu PolitiFact’e ulaşmaya çalıştı ama şu ana kadar cevap alınamadı. Fransa ve Almanya’daki doğrulama platformları France24 Intox ve Correctiv ekipleri ise böyle bir veri setine ulaşamadıklarını Teyit’e bildirdiler. Yani İHL’deki missed approach sayısının başka ülkelerdeki havalimanlarından az olduğu iddiası şu an için belirsiz denebilir.
Sonuç olarak söz konusu soru önergesi İlgezdi tarafından 24 Mayıs 2019 tarihinde Ulaştırma Bakanı’nın cevaplandırılması isteğiyle verilmiş. Önerge Bakan Turhan tarafından 22 Temmuz 2019 tarihinde cevaplanmış. Verilen cevapta İHL için “kötü yere yaptık” şeklinde bir ifade bulunmuyor. Cevapta Nisan, Mayıs ve Haziran ayları içerisinde toplam 179 uçuşun İHL pistini pas geçtiği, bu uçuşlardan 22 tanesinin sebebinin olumsuz hava şartları olduğu, bu pas geçme sayılarının başka ülkelerdeki havalimanları ile karşılaştırıldığında fazla olmadığı gibi bilgiler bulunuyor. Fakat bu iddia belirsiz. Bakanlık yaptığı bir açıklama ile Bakan Turhan’ın böyle bir ifadeyi kullanmadığını da belirtti. Ayrıca bakanlığın açıklamasında 2018’in aynı aylarında Atatürk Havalimanı’nda yaşanan pisti pas geçme olaylarının sayısının 445 olduğu bilgisi de bulunuyor. Kullanıcıların bu başlıklardan yola çıkarak söz konusu ifadeyi sanki Turhan önergeye verdiği cevapta kullanmış gibi algılamaları mümkün.
