Sosyal medyada yapılan bir paylaşımda Türkiye’nin organize suç örgütü endeksinde dünya birincisi olduğu iddia edildi.
Türkiye Dünya'da değil, Avrupa'da birinci
Tersine arama ile paylaşılan görseli araştırdığımızda, ilk kez Reddit’te 2021 Ekim ayında paylaşıldığını görüyoruz. Görselin üzerinde Avrupa ülkelerinin organize suç endeksinde aldıkları skorlar diye de not düşülmüş. Benzer olarak 2021 senesinde bahsi geçen görseli kullanarak yapılan sosyal medya paylaşımlarında Türkiye’nin Avrupa’da birinci olduğu yazılmış. Birçok haber sitesinde de konu “Türkiye’nin organize suçta Avrupa’da birinci olduğu” ifadeleriyle yer etmiş.
Görselin kaynağı olan “Global Organized Crime Index” yani “Küresel Organize Suç Endeksi’nin” sitesine girip doğrudan verilere ulaşabiliyoruz. Endeks 193 ülke için suç oranları (criminality) ve dayanıklılık (resilience) skorlarını bir ila 10 arası bir ölçekte sunuyor.
Organize suç oranları skoru ülkedeki suç piyasası ve suç aktörleri faktörlerine bağlı olarak hesaplanıyor. İnsan kaçakçılığı, silah kaçakçılığı, yenilenemez kaynakların yasadışı ticareti, uyuşturucu ticareti gibi başlıklar suç piyasası altında değerlendirilirken mafya vari gruplar, kriminal ağlar, devlet destekli veya yabancı suç aktörleri gibi başlıklar da organize suç puanına etki eden diğer başlıklar. Organize suça karşı dayanıklılık skoru ise toplumun siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarında organize suça karşı bütüncül ve etkili tepkiler sağlama potansiyeli göz önüne alınarak oluşturulmuş.
Organize Suç Endeksine göre Türkiye’nin yeri
Küresel Organize Suç Endeksi, Uluslararası Organize Suça Karşı Küresel Girişim tarafından yayınlanıyor. 2021 senesinde en son yayınlanan rapora göre Türkiye 10 üzerinden 6,89 puan ile organize suçlarda dünyada on ikinci sırada yer alıyor. Türkiye bu skor ile Avrupa’da birinciyken Asya ülkeleri arasında beşinci sırada. Organize suçta en yüksek puana sahip ülkeler sırasıyla Kongo, Kolombiya ve Myanmar.
Yani Türkiye dünyada değil, Avrupa’da organize suçta birinci sırada yer alıyor. İddia görselinde de Türkiye’nin dünya değil Avrupa ülkeleri arasındaki sıralaması gösterilmiş. Görsele baktığımızda da sadece Avrupa kıtasını gösterdiğini görebiliriz.
Endekste aynı zamanda ülkelerin suca karşı dayanıklılık skorları da yer alıyor. Türkiye’nin bu alandaki puanı 3,54 ile 193 ülke arasından 151'inci sıraya tekabül ediyor. En yüksek dayanıklılık puanına sahip ülkeler ise sırasıyla Finlandiya, Lihtenştayn ve Yeni Zelanda.
Rapora göre Türkiye’de en çok işlenen organize suçlar yenilenemez kaynakların yasadışı ticareti, insan kaçakçılığı ve silah ticareti. Bahsi geçen üç suç çeşidinde Türkiye’nin aldığı puanlar on üzerinden sırasıyla 9,5 ve 9. Suç aktörleri başlığında ise en yüksek puanı (9) devlet destekli aktörlerin aldığı görülüyor.
Organize suça karşı dayanıklılık açısından Türkiye’nin düşük puan almasındaki en büyük iki etkenin adalet sistemi ve kara para aklama olduğu görülüyor. Bu iki başlıkta da Türkiye’nin aldığı puanın 10 üzerinden sadece iki.
Raporda dünyadaki insanların yaklaşık olarak yüzde 80’nin suçluluk oranı yüksek ve organize suçlara karşı düşük dayanıklılığa sahip ülkelerde yaşadığı belirtiliyor. Raporun ulaştığı bir başka önemli sonuç dünyada suç ekonomisine en büyük oranda katkıyı insan kaçakçılığının sağlıyor olması. Dünyanın organize suçta aldığı ortalama skor 4,88 iken organize suçlara karşı dayanıklılık skoru dünya genelinde ortalama 4,82 olarak saptanmış.
Türkiye FATF'a göre de gri listede
Öte yandan Organize suç ile alakalı küresel çapta yapılmış başka bir istatistik bulunmuyor, internet ortamında farklı sitelerde yer alan bu istatistiğin kaynağı olarak Küresel Organize Suç Endeksi’nin sitesi gösterilmiş. Ancak FATF (The Financial Action Task Force) yani Mali Eylem Görev Gücü’nün 2019’da yayınlamış olduğu kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile alakalı karşılıklı değerlendirme raporu genel anlamda olmasa da bazı spesifik organize suçlarla alakalı Türkiye’nin durumuyla alakalı bize fikir veriyor.
Bu rapora göre Türkiye kara para aklama ve terörizm finansmanı konularında 2013’te yayınlanan bir önceki değerlendirme raporuna göre yol kat ettiği yazıyor. Ancak raporda yetkili makamların, tüzel kişilerin oluşturduğu kara para aklama ve terörizm finansmanının risklerine ilişkin orta düzeyde bir anlayışa sahip olduğu vurgulanmış. Türkiye FAFT tarafından 2021’de gri listeye alınmıştı. Bir ülkenin gri listeye alınması kara para aklama ve terörizm finansmanı konusunda eksiklikleri bulunduğu ve risk içerdiği için FAFT tarafından yakın gözetim altında tutulacağı anlamına geliyor.
Haber siteleri de 2021 yılında “Suç dünyasının lideri Türkiye” gibi başlıklarla konuyu haberleştirmiş. Ancak yayın kuruluşları bazen daha çok tık almak için böyle konuları dikkat çekici, abartılı veya genelleyici başlıklarla sunabiliyor. Sadece başlığı okumak yanıltıcı olabiliyor. Haberin içeriğine baktığımızda Türkiye’nin tam olarak hangi ülkeler arasında birinci olduğunu görebiliyoruz.
