Medya kurumları ve sosyal medya platformlarında paylaşılan bir iddia, Türkiye’nin kişi başına düşen gıda israfında dünya üçüncüsü olduğunu belirtiyordu. Mart ayında yayınlanan Birleşmiş Milletler Gıda İsrafı 2021 raporuna dayandırılarak ortaya atılan iddia, haber ajansları da dahil olmak üzere çok sayıda medya kurumu tarafından paylaşıldı.
4 Mart tarihinde yayınlanan BM Gıda İsrafı Raporu, tüm dünyanın atık gıdalarıyla ilgili bir metodoloji üzerine kurulu ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Doğrultusunda 2030 yılına kadar bir politika güdülmesini öneriyor.
Rapora ulaştığımızda tüm ülkelerin kıtalara göre ayrıldığını görüyoruz. Ülkelerin ortaya çıkan rakamlarını ise iddiada yer aldığı gibi kişi başına en çok gıdanın israf edilmesi açısından bir tablo üzerinde sıraladığımızda Türkiye’nin kişi başı 93 kilogram ile üçüncü değil, 60. sırada olduğu sonucuna ulaşıyoruz.
Aynı puanda yer alan beş ülke olduğu için burada o ülkeyi 60. sırada kabul etmek bir standart. Türkiye ile aynı gıda israfı ölçütünü paylaşan diğer ülkeler ise Mauritus, Seyşeller, Ürdün, Azerbaycan ve Ermenistan.
Aynı tabloyu bir diğer ölçüt olan yıllık ülke gıda israfı bakımından sıraladığımızda ise Türkiye’nin dünya çapında 15. sırada yer aldığını görüyoruz.
Kişi başına gıda israfında üçüncü sırada
2021 raporuna göre kişi başı en çok gıdanın israf edildiği ilk 10 ülke sırasıyla Nijerya, Ruanda, Yunanistan, Bahreyn, Malta, Irak, Tanzanya, Suudi Arabistan, Lübnan ve Yemen olarak gözüküyor. Dolayısıyla dünyada kişi başına yıllık en çok gıda israfı yapılan ülke sıralamasında üçüncü sırada Yunanistan var.
Türkiye ülke kıyasında 15. sırada
Bu sıralamayı kişi başına değil de ülke açısından yaptığımızda ilk 10 içinde yer alan ülkeler şöyle: Çin, Hindistan, Nijerya, Endonezya, Amerika Birleşik Devletleri, Pakistan, Brezilya, Meksika, Bangladeş, Etiyopya. Türkiye 7,7 milyar tonla Filipinler, Mısır, Kongo ve Japonya’dan sonra 15. sırada yer alıyor. Yani Türkiye dünya sıralamasında da üç numarada yer almıyor. Bu sıralamada üç numarada Nijerya yer almış.
Gıda israfı konusunda Türkiye’nin üçüncü sırada olduğu herhangi bir araştırma da yok.
Türkiye bu alanda dünya ortalamasında çok iyi bir yerde değil. Bu israfın önemli çevresel, toplumsal ve ekonomik etkileri var. Örneğin sera gazı emisyonlarının yüzde 8 ila 10’u tüketilmeyen gıda ile ilişkilendiriliyor. Yani gıda israfı da iklim değişikliğini besliyor. Raporda bu konu “Gıda israfı bir ülke olsaydı karbon salımında dünya üçüncüsü olurdu” ifadeleriyle tanımlanıyor (sf. 4).
Gıda israfı için bireysel ve politika bazlı öneriler var
Gıda israfı konusunda şimdiye dek gıda kullanım hiyerarşisi stratejisini benimseyen Türkiye (sf. 6), Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın birlikte yayınladığı eylem planına göre, 2020 yılında dört temel amaç başlığında topladı:
- Farkındalık yaratma
- Doğrudan insani tüketim için güvenilir ve besleyici gıdanın kurtarılması ile yeniden dağıtılması sistemlerinin iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve izlenmesi
- Gıda mevzuatına uygun olan ancak insanlar tarafından tüketilmesi tercih edilmeyen gıdaların hayvan yemi olarak kullanılması
- Gıda kaybı ve israfında geri dönüşümün sağlanması.
Yemek pişirmeye meraklı olanlara gıda israfını önleyen tarifler bulmaları, mutfaktan hoşlanmayanlara ise çöpe attıklarının farkında olmak ve planlı alışveriş öneriliyor. Türkiye ve dünyadan bir takım girişimler gıda israfını engellemek için toplu bir şekilde hareket ederken, bazı araştırmalar Türkiye’nin organik atıklarının iyi bir enerji kaynağı olabileceğini hatırlatıyor.
