Kara Kutu: Yüzleşme Vakti isimli kitabın piyasaya çıkmasının ardından gazeteci Soner Yalçın, bazı televizyon kanallarına katılarak kitabını tanıttı. 19 Kasım 2019’da Fatih Altaylı’nın sunduğu Teke Tek programına da katılan Yalçın, Türkiye’de mecburi aşı uygulaması olduğunu iddia etti.
Video paylaşım sitesi YouTube’da yer alan kayda göre Yalçın, Almanya’da zorunlu hale getirilen kızamık aşısından bahsettikten sonra “Bizde 15 aşı vuruluyor mecburi” diyor.
Ancak Türkiye’de aşılar zorunlu değil. Çocuklarına aşı vurdurmak istemeyen anne ve babalar, bir dilekçe doldurarak uygulamadan muaf olabiliyor.
Türkiye’de zorunlu aşı uygulaması yok
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanan “Çocukluk Dönemi Aşı Takvimi”ne göre, çocuklar doğumdan ortaöğretim dördüncü sınıfa kadar geçen sürede aşılanıyor. Buna göre yenidoğanlara hepatit B’den su çiçeğine kadar ücretsiz olarak 10 farklı başlıkta 13 hastalığa karşı aşı yapılıyor. Aşılar 2009 yılında yayımlanan Genişletilmiş Bağışıklama Programı Genelgesi ile düzenlenmiş. Bu genelgede aşıların nasıl saklanacağından nasıl uygulanacağına kadar birçok detay düzenleniyor. Ancak aşı yaptırmak istemeyen vatandaşlarla ilgili bir hüküm yok.
Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz olarak uygulanan çocukluk dönemi aşılarını vurdurmak istemeyen aileler bu durumu beyan eden İzlem/Aşı Durumu Bilgilendirme Onam Formu’nu doldurmak zorunda. Buna göre aşıyı reddeden aile, “hastalıklar hakkında bilgilendirildiği ve aydınlatıldığı halde kendi özgür iradesiyle çocuğunun aşısının yapılmasına izin vermediğini” beyan ediyor.
Ancak Türkiye’de aşı uygulamasının isteğe bağlı olmasının hukuki bir istisnası var. 1930 yılında çıkarılan 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 88. maddesine göre, ülkedeki herkes çiçek aşısı olmak durumunda. Ancak Mine Kasapoğlu Turhan tarafından yazılan ve zorunlu aşıların kanuni boyutlarının tartışıldığı bir makaleye göre, 1977 yılından beri dünyada çiçek hastalığı görülmediğinden, 1980 yılından beri Türkiye’de çiçek aşısı uygulanmıyor. (sf. 9) Yani 1930 tarihli yasanın pratikte hükümsüz kaldığı söylenebilir. Ayrıca Prof. Dr. Muzaffer Eskiocak da çiçek hastalığına karşı mevzuatta yer alan aşılama zorunluluğu, 1977’de aşılama sayesinde hastalık yeryüzünde görülmez hale getirildiğinden beri aşılamanın tüm dünyada takvimlerden kaldırılması nedeniyle anlamını yitirmiş olduğunu belirtti.
Aşı konusu yargıya da taşındı
2015 yılında ikiz bebeklerine zararlı olduğu gerekçesiyle aşı yaptırmak istemeyen Cumhuriyet Savcısı Hüseyin Ayyayla hakkında, Ordu Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından, bebekler için sağlık önlemi uygulanması istemiyle Ordu Aile Mahkemesi’ne dava açıldı. Mahkeme Hüseyin Ayyayla’yı haklı bularak ikiz bebeklere sağlık tedbiri uygulanması istemini reddetti.
Hürriyet gazetesinin “İkiz bebeklerine aşı yaptırmayan savcının hukuk zaferi” başlığıyla haberleştirdiği dava, 2016 yılında temyize gitti ve Yargıtay yine Ayyayla’yı haklı buldu.
Anayasa Mahkemesi’nin de konuyla ilgili kararları mevcut. Çocuğuna aşı yaptırmak istemeyen Halime Sare Aysal isimli vatandaşın AYM’ye yaptığı başvuru, 24 Aralık 2015’te karara bağlandı. Mahkeme çocukla ilgili sağlık tedbiri uygulanmasına karar verilmesini hak ihlali saydı. Aşı konusundaki bir diğer karar da Muhammed Ali Bayram’ın 2016’daki başvurusu üzerine verildi. Anayasa Mahkemesi gerekçeli kararında, sıkça Halime Sare Aysal davasına atıfta bulunuyor.
Zorunlu aşı dünyada tartışma konusu
Türk Tabipler Birliği’nin (TTB) açıkladığı sayılara göre 2018 yılında aşı reddi talebinde bulunan aile sayısı 20 bini geçti. Evrensel’de yer alan habere göre ise son yedi yılda çocuklarına aşı yaptırmayan ailelerin sayısı 183’ten 23 bine çıktı. 2019 yılının ilk dokuz ayında ise kızamık vakaları önceki yılın aynı dönemine kıyasla 5,2 kat artarak 2 bin 666’ya ulaştı.
Aşı karşıtlığının hızlanması, ülkeleri yasal önlemler almaya da itti. Avrupa’daki bazı ülkeler zorunlu aşı yasaları çıkardı; bazılarında ise Türkiye’ye benzer şekilde yasal zorunluluk yok. Örneğin 1 Mart 2020'den itibaren kreş ve okullarda kızamık aşısını zorunlu kılan bir yasa tasarısı, Alman meclisinde kabul edildi. Zorunlu aşılar hakkında en radikal kararlardan biri de 2018’de Fransa’da atıldı. Buna göre ülkede çocuklara yapılan zorunlu aşı sayısı üçten 11’e yükseltildi. İtalya’da 2017’de çıkan düzenleme ile 10 aşı zorunlu olmuştu.
TTB'nin aşı konusunda hazırladığı yasa değişikliği önerisi Nisan 2018’de CHP'li vekiller tarafından TBMM'ye sunuldu, ancak tasarı henüz genel kurul gündemine gelmedi.
Sonuç olarak Yalçın’ın iddiasının aksine Türkiye’de zorunlu aşı uygulaması yok, hatta aksi yönde verilmiş mahkeme kararları mevcut. İddia çarpıtma kategorisinde.
