Sosyal medyada uzun zamandır paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir tabloda, bazı Avrupa ülkelerindeki ve Türkiye’deki asgari ücret ve milletvekili maaşı miktarlarının oranları karşılaştırıldı. Twitter üzerinden 11 Ağustos 2018 tarihinde yapılan bir paylaşıma göre Fransa, Hollanda, Belçika, İsveç, İngiltere, İspanya, Yunanistan’da milletvekili maaşları asgari ücretin 3 ila 4 katıyken Türkiye’de bir milletvekili asgari ücretin 14 katı kadar kazanıyor. Suna Varol isimli Twitter hesabının yaptığı bu paylaşım 4 bine yakın retweet ve 10 binden fazla beğeni aldı. Aynı iddia, Aralık 2017’de de aynı kullanıcı tarafından paylaşılmış ve 8 binden fazla retweet, 17 binden fazla da beğeni almıştı.
Söz konusu iddia 21 Kasım 2018 tarihinde “Özgür Düşünce” isimli bir Facebook sayfası tarafından da paylaşılmıştı. Paylaşım yaklaşık 300 kişi tarafından beğenilirken 2 bine yakın kullanıcı tarafından da paylaşıldı.
Ancak, iddiada belirtilen milletvekili maaşı ve asgari ücret arasında yapılan oranlamalar tam olarak doğru değil. İddia edilen sayılar çoğunlukla gerçeği yansıtmasa da verilen ülkeler arasında asgari ücret ve milletvekili maaşları arasındaki en büyük fark Türkiye’ye ait. Bunun yanı sıra verilen Avrupa ülkelerindeki oranlar da gerçeklikte çoğunlukla daha yüksek.
Türkiye’de 2018 yılı milletvekili maaşları ve asgari ücret
Milletvekili maaşlarına dair mevzuata göz atıldığında karışık bir hesap sistemine sahip olduğu görülebiliyor. Her ne kadar milletvekillerinin en yüksek devlet memurunun aldığı maaşa eşit miktarda maaş alacakları 3671 sayılı Kanun’un 1. maddesinde düzenlenmiş olsa da ek kalemler, net maaşı daha yukarı taşıyor.
Buna göre milletvekilleri en yüksek memur olan Cumhurbaşkanlığı İdari İşleri Başkanı ile eşit maaş alıyor. Başbakanlık Müsteşarı ise Cumhurbaşkanlığı İdari İşleri Başkanı ile denk kabul ediliyor.
3056 sayılı kanunun 35. maddesine göre Başbakanlık Müsteşarı’na 56.400 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktar kadar ödeme yapılıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın resmi internet sitesinden katsayı rakamlarına ulaşılabiliyor.
Milletvekili maaşları çeşitli kesintiler ve vergi dilimi nedeniyle dönem dönem farklılık gösterse de farklı ay aralıklarından örneklerle bir sonuca varılabilir. Milletvekilleri, maaşlarını üç aylık dönemler aralığında almakta. 2018 yılının son üç ayı milletvekili maaşı bordrosu incelendiğinde; üç aylık brüt maaşı 69.340,16 TL iken net maaşı 58.805,87 TL seviyesinde hesaplanıyor. Bu miktar aylık hesaplandığında, bir milletvekilinin net maaşının aylık 19.601,96 TL olduğu ortaya çıkıyor. (Bu ücret asgari ücrette olduğu gibi, milletvekilinin medeni durumu ve çocuk sayısına göre asgari geçim indiriminin eklenmemiş hali.)
2018 yılında net asgari ücret 1,603 TL olduğuna göre 19 bin 601,96 TL’lik milletvekili maaşı, asgari ücretin yaklaşık 13 katına tekabül ediyor. İki miktar da brüt olarak hesaplandığında ise bu fark 11 kat oluyor. Brüt milletvekili maaşı 23 bin 113 TL iken brüt asgari ücret 2 bin 29 TL.
Fransa
Fransa’da brüt milletvekili maaşı 2018 için 7 bin 209 Euro. Eurostat verilerine göre, brüt asgari ücret ise bin 498 Euro. Bu, milletvekili maaşının asgari ücretin yaklaşık 5 katı olduğu anlamına geliyor.
Hollanda
Hollanda’daki brüt asgari ücret miktarlarına ise yine Eurostat’ın paylaştığı verilerden ulaşılabiliyor. Buna göre, Hollanda’da 2018 senesi brüt asgari ücret miktarı bin 594 Euro. Hollanda hükümetinin resmi internet sitesinden asgari ücretin yaşlara göre değişimini gösteren veriye de ulaşmak mümkün. Hollanda’da milletvekillerinin aldığı maaş ise 2018 yılı verilerine göre 9 bin Euro. Yani Hollanda’daki milletvekili maaşları da asgari ücretin yaklaşık 5 katı.
Belçika
Belçika’daki asgari ücretin brüt miktarı 2018’de bin 562 Euro iken milletvekili maaşı 5 bin 881 Euro. Yani Belçika’daki milletvekili maaşlarının asgari ücretin yaklaşık 4 katı olduğunu söylemek mümkün.
İsveç
İsveç’te hükümet tarafından belirlenmiş bir asgari ücret bulunmuyor. Ödenecek asgari ücretler yıllık olarak kolektif pazarlık yöntemiyle belirlenmekte. Milletvekillerine 2018 yılında verilen maaş ise 66 bin 900 İsveç kronu. Bu da yaklaşık 6 bin 700 Euro’ya karşılık geliyor. Basic salary olarak geçen bu miktar net ya da brüt maaşı göstermiyor. 6 bin 700 Euro taksiklendirmelerin düşürülmediği ama ek ödemelerin de eklenmediği durumdaki miktarı gösteriyor.
İngiltere
Eurostat’ın 2018 verilerine göre İngiltere’de asgari ücret brüt bin 467 Euro. İngiltere’deki asgari ücret de Hollanda’daki gibi yaşa göre farklılık göstermekte. İngiltere’deki işverenler 25 yaşına kadar olan her çalışanına en az asgari ücrete göre ödeme yapmak zorunda. 25 yaşından büyük çalışanlara ise geçimi sağlayacak ücret (living wage) ödeniyor. Yaşa göre ödenen saatlik asgari ücret ve geçimi sağlayacak ücret İngiltere hükümetinin resmi internet sitesinden görülebilmekte. İngiltere milletvekili maaşları ise aylık yaklaşık 6 bin 450 Euro. Bu miktar da basic salary üzerinden hesaplanmış. Buna göre milletvekili maaşlarının asgari ücretin yaklaşık 4 katı olduğunu söylemek mümkün.
İspanya
İspanya’daki asgari ücret miktarı 2018’de brüt 859 Euro. Milletvekili maaşlarının brüt miktarı ise 2 bin 981 Euro. Yani İspanya’da milletvekili maaşları asgari ücretin yaklaşık 3.5 katı.
Yunanistan
Eurostat’ın 2018 verilerine göre Yunanistan’da brüt asgari ücret 684 Euro. Yunanistan’a ait 2018 milletvekili maaşları verilerine ulaşılamıyor. Ancak, 2017 senesine ait milletvekili maaşının “basic salary” olarak hesaplanmış hali 5 bin 135 Euro. Bu miktarı 2017 yılına ait brüt asgari ücret miktarı olan 683 Euro ile karşılaştırmak mümkün. Buna göre Yunanistan milletvekili maaşları asgari ücretin yaklaşık 7 buçuk katı.
Sonuç olarak, yukarıdaki tablodan anlaşılacağı gibi söz konusu ülkelerdeki asgari ücret ve milletvekili maaşlarına dair yapılan oranlama tam olarak doğru değil. Tabloya göre, brüt miktarlar üzerinden hesaplanmış asgari ücret ve milletvekili maaşları arasındaki doğru oranı şu şekilde ifade edebiliriz:
Fransa’da ve Hollanda’da bu oran 5 kat, İngiltere ve Belçika’da 4 kat, İspanya’da 3,5 ve son olarak Yunanistan’da ise 7,5 kat kadar. İsveç’te asgari ücret net olmadığı için bir oranlama yapmak mümkün değil. Türkiye’de ise bu oran 11 kadar.
Söz konusu iddiada verilen sayılar tam olarak gerçeği yansıtmasa da oranların benzer olduğunu söylemek mümkün. Verilen ülkeler arasında asgari ücretle milletvekili maaşları arasındaki en yüksek farka sahip ülke Türkiye.
