Sosyal medyada ve bazı haber sitelerinde Tunceli, Gümüşhane ve Hakkari’de nesli tükenmekte olan beyaz gelincik türünün görüntülendiğine dair haberler yer aldı.
Tunceli’de bir “beyaz gelinciğin” görüntülendiği iddiası 15 Şubat 2019 tarihinde Habertürk, Cumhuriyet, İHA, NTV, Mynet ve Hürriyet’in internet sitelerinde “Tunceli’de beyaz gelincik görüntülendi” başlığıyla yer aldı. 18 Şubat 2019 günü; Habertürk, A Haber, Hürriyet ve NTV Gümüşhane’de de bir beyaz gelinciğin görüntülendiğini iddia eden haberlerini internet sitelerinde yayımladı. Son olarak Hakkari’de de bir beyaz gelincik görüntülendiği ile ilgili haberler 18 Şubat 2019 günü TRT Haber, Hürriyet ve Habertürk gibi internet sitelerinde yer aldı.
Twitter’da dokuz8HABER tarafından 15 Şubat 2019 tarihinde,Tunceli’de nesli tükenmekte olan bir beyaz gelincik görüntülendiği iddiasıyla yapılan paylaşım 542 retweet, 3 bin 617 beğeni aldı. Facebook’ta BBC News Türkçe tarafından Dünya’da çok nadir görülen beyaz gelinciğin Tunceli’de görüntülendiği iddiasıyla yapılan paylaşım da 4 bin 900 beğeni aldı ve 526 kişi tarafından paylaşıldı.
Fakat görüntülerdeki canlı, beyaz gelincik isminde ayrı bir tür değil. Gelinciklerin tüyleri yaz mevsiminde kahverengi, kışın ise beyaz renk alıyor. Bu görüntülerin her birindeki gelincikler de kış aylarında görüntülendiği için beyaz renkte. Buna ek olarak gelincikler dünya üzerinde birçok yerde koruma altında olmasına rağmen nesli tükenme tehdidi altında değil.
Gelincikler kışın beyaz, yazın kahverengi oluyorlar
Görüntülerdeki canlı beyaz gelincik adında ayrı bir tür değil. Gelincikler mevsime göre renk değiştirebiliyor. Yaz mevsiminde karınları beyaz, üst bölgesi ise kahverengi olan gelinciklerin kışları tüylerinin rengi tamamen beyaza dönüyor. Özellikle yüksek rakımlı yerlerde gelinciklerin kış aylarında tamamen beyaz renge büründüğüne dair farklı kaynaklara da ulaşılabiliyor. Gelincikler genellikle kahverengi, gri, siyah üstüne sarı veya beyaz tonlarla çizgili tüylere sahip olurlar.
Kaynak: Zafer Beşikçi/ Tramem
Kaynak: Emrah Kayhan / Tramem
teyit.org’un ulaştığı Evrimsel Biyolog Emrah Çoraman da gelinciklerin renk değiştirdiğini doğruladı. Çoraman, yapılan görüşmede “Gelinciklerin yaşam ortamları kış renklerini etkiliyor. Kuzey'de veya yüksek irtifada yaşayanlarda, karın daha uzun süre kaldığı bölgelerde ortama uyum sağlamak için kışın kürklerini değiştiriyorlar.” ifadelerini kullandı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şağdan Başkaya’nın da “beyaz gelinciklerle” ilgili Çoraman'ın belirttiklerine paralel bir açıklaması bulunabiliyor. Başkaya açıklamasında, beyaz gelincik diye bir türün olmadığını ve gelinciklerin de birçok yaban hayvanı gibi kışın beyaz renge büründüğünü söylediği görülüyor.
Gelincikler “asgari endişe” koruma statüsünde
Gelinciklerin dünya genelinde ve Türkiye’de birçok bölgede koruma altında oldukları söylenebilir. Koruma statüleri ise “asgari endişe”. Bu canlıların Türkiye’de avlanması yasak ve gelincikler resmi olarak koruma altındalar. Orman ve Su İşleri Bakanlığına ait 2018-2019 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararına bakıldığında gelinciklerin “koruma altındakiler” statüsünde olduğu görülebiliyor.
Kaynak: Orman ve Su İşleri Bakanlığı
teyit.org’un Evrimsel Biyolog Emrah Çoraman ile yaptığı görüşmede koruma statülerinin “asgari endişe” olduğu bilgisine de ulaşıldı.
Avrupa Konseyi’nden çıkan Avrupa Yaban Hayatı ve Doğal Yaşam Alanlarının Korunması Sözleşmesi’ne bakıldığında da gelinciklerin koruma statüsünde olduğu görülebiliyor.
Kaynak: Avrupa Konseyi
(Mustela nivalis: gelincik türünün literatürdeki karşılığı)
Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’ne (International Union for Conservation of Nature, IUCN) göre de gelinciklerin koruma statüsünün “asgari endişe” (least concern) olduğu görülebiliyor.
Gelinciklerin neslinin tükenmek üzere olduğu doğru değil
Gelincikler yukarıda belirtildiği gibi koruma statüsünde olsalar da neslinin tükenmek üzere olduğunu söylemek doğru değil. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği tarafından hazırlanan "Kırmızı Listesi"ye göre gelinciklerin popülasyonundaki ivme durağan (stable) olarak belirtilmiş.
Gelinciklerin dünya üzerinde kuzey yarım kürenin oldukça geniş bir bölümünde neslinin devam ettiği görülebiliyor. IUCN tarafından sunulan harita üzerindeki bilgilere bakıldığında neslinin devam ettiği anlaşılabiliyor.
Kaynak: Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN)
Sonuç olarak, beyaz gelincik diye ayrı bir hayvan türü bulunmuyor. Gelinciklerin yazın ve kışları kürklerinin rengi değişiyor. Gelincikler dünya üzerinde birçok noktada koruma altındalar fakat bu canlıların nesilleri tükenme tehlikesi altında değil.
