Covid-19 salgınının başından bu yana, birçok gıda ürününün ve ilacın hastalığı engellediği ya da tedavi ettiği iddialarıyla karşılaştık. Bunlardan biri de, hemen her markette satılan tonik idi. İddialar, toniğin sıtma ilaçlarının yapımında da kullanılan kinin içermesine yaslanıyordu. İddia ekşisözlük'te de kendine yer buldu. Sadece Türkiye’de değil dünyada da toniğin Covid-19’a karşı koruyucu olduğu konuşulmaya başladı. İddia WhatsApp gruplarında da hızla yayıldı.
Ancak iddia doğru değil. Tonikte çok az miktarda kinin var ve kininin Covid-19 tedavisindeki işlevi henüz netlik kazanmadı. Ayrıca tedavide kullanılan ilaçlardaki kininle, toniklerin içerisindeki kininin yapısı farklı.
İddia tonikteki kinin üzerine kurulu
Kinin, kınakına ağacından elde ediliyor ve kontrolsüz kullanıldığında birçok olumsuz yan etkiye sahip. Sıtma tedavisinde kullanılan klorokin ve hidroksiklorokin adlı maddeler de kinin bazlı. İddianın yayılmasının sebebiyse kininin, Covid-19’la mücadelede denenen ilaçlarda da yer alması. Klorokin ve hidroksiklorokin etken maddelerinin Dünya Sağlık Örgütü’nün Covid-19’la mücadele için denediği ilaçlar arasında yer aldığı doğru. Ancak tedavideki etkileri henüz kesinleşmedi.
İddiaların dünya çapında yayılmasının ardından, New York Post konuyla ilgili bir yazı hazırladı. Geçmişte toniklerde daha çok kinin bulunduğu belirtilen içerikte görüşüne başvurulan Dr. Adam Berman, Covid-19 tedavisinde denenen hidroksiklorokinin, tonikteki kininden farklı olduğunu vurgulamış. Tonikte çok az miktarda kinin olduğu Conversation’daki bir yazıda da ele alınmış.
Kınakına ağacı ve ondan elde edilen kininin Covid-19’u tedavide etkisi olmadığı belirtilen Snopes’un analizinde de, klorokin ile tonikteki kininin kimyasal yapılarının farklılığına dikkat çekilmiş.
NTV’de yer alan bir haberde de Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Levent Doğancı, “Sıtma ilaçları, tonik içeren içecekler, kinin içeren ilaçlar asla koruyucu değil. Bunların kullanılması toplum sağlığı açısından risk oluşturur” diye konuşmuş.
Tonikte ne kadar kinin var?
Amerikan Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), gıda maddelerine eklenecek kinin miktarında belli sınırlamalar öngörüyor. 1 Nisan 2019 tarihli güncellemeyle bu oran milyonda 83 birimin üzerinde olamıyor. Aynı oran 2020’de de korunacak.
Lifesavy de yaptığı incelemede ilaçlarda bulunan kinin sülfatın, tonikteki kininden çok daha güçlü bir madde olduğunu belirtiyor ve çalışmada farklılıklarının altı çiziliyor. Yapılan bir hesaplamaya da yer verilen içerikte ilaçtaki kinin kadar etkili olması için onlarca litre tonik içilmesi gerektiği, bunun da çok daha farklı sağlık sorunlarına neden olabileceği vurgulanıyor.
Sonuç olarak toniğin Covid-19’u tedavi ettiği veya önlediği doğru değil. Tonikte bulunan kinin ile tedavilerde denenen kinin birebir aynı değil.
