İlk olarak İHA’da Aylin Karadeniz imzasıyla yer alan, ardından Hürriyet, Sözcü, TRT Haber, A Haber, HaberTürk, CNNTürk gibi pek çok internet gazetesinde paylaşılan bir haberde, Britanya basınında yerli otomobil TOGG’dan “çığır açan otomobil” olarak bahsedildiği iddia edildi. Habere göre The Telegraph gazetesi, günün önemli gelişmelerini aktardığı haberinde “Türkiye'nin çığır açan ilk yerli otomobili TOGG'un mühendislik, tasarım ve üretim merkezinin temel atma töreni, Türkiye'de Bursa’nın Gemlik ilçesinde gerçekleştirildi” ifadelerini kullanmıştı. The Telegraph’ın haberinden bir ekran görüntüsü, TOGG’un resmi Twitter hesabından da paylaşıldı.
Ancak iddia doğru değil. Metinde “çığır açan” ifadesi kullanılmadı. “Groundbreaking ceremony”, “temel atma töreni” anlamına geliyor. Ayrıca açıklama The Telegraph’a ait değil, ilk olarak Anadolu Ajansı fotoğraf açıklamasında bu cümleyi kullanmış.
“Groundbreaking” kelimesi “temel atma” anlamında kullanılmış
The Telegraph’ta yer alan cümlede geçen “groundbreaking” kelimesi “çığır açan” anlamında kullanılmamış. “Groundbreaking” kelimesi sıfat olarak kullanıldığında “inovatif”, “çığır açan”, “yenilikçi” gibi anlamlara gelse de “groundbreaking ceremony” temel atma törenleri için kullanılan bir kalıp. Pek çok haberde de karşılaştığımız “groundbreaking ceremony” tamlaması, fiziksel olarak gerçekleşen, somut bir temel atma törenlerine işaret ediyor.
The Telegraph’taki fotoğrafın açıklamasında yer alan“Groundbreaking ceremony for engineering, design and production center for Turkey's first indigenous car TOGG is held in Gemlik district of Bursa, Turkey” cümlesinin tam çevirisi şu şekilde:
“Türkiye’nin ilk yerli otomobili TOGG'un mühendislik, tasarım ve üretim merkezinin temel atma töreni, Türkiye’de Bursa’nın Gemlik ilçesinde gerçekleştirildi.”
Yani cümlede arabayla ilgili "ilk" ve "yerli" olması dışında herhangi bir sıfat bulunmuyor. Kelime mecaz anlamında kullanılsaydı da, yerli otomobilden “çığır açan” olarak bahsedilmesi için “groundbreaking first indigenous car” yazması gerekirdi.
Ayrıca, The Telegraph’ta yer aldığı iddia edilen cümle gazetenin orijinal açıklaması da değil. Fotoğrafı tersten görsel arama ile arattığımızda Anadolu Ajansı muhabirine ait fotoğrafa ulaşıyoruz. Görsel, 18 Temmuz 2020’de aynı açıklamayla Anadolu Ajansı’nın fotoğraf veritabanına eklenmiş. Anadolu Images resmi Twitter sayfasından da aynı açıklama ile 19 Haziran’da tweet atılmış. Yani The Telegraph bu açıklamayı fotoğraf kaynağından doğrudan almış.
TOGG’un Gemlik’te düzenlenen temel atma töreninin “günün gelişmeleri” arasında yer aldığı da, haberlerde yer alan bir diğer ifade. Ancak fotoğraf “günün gelişmeleri” değil, “günün fotoğrafları” sayfasında paylaşılmış. Bu galeride o güne ait dünyanın dört bir yanından ilgi çekici fotoğraflar paylaşılıyor. Galeride Britanya’dan bir lavanta bahçesi, kafasını ters çevirmiş bir kartal, Barcelona’da pandemi şartları altında keyifli vakit geçiren insanlar da yer alıyor. Yani galerideki fotoğraflar olayların niteliğine değil, fotoğrafın görsel başarısına göre seçiliyor.
Hatalı veya eksik çeviriden kaynaklanan yanlış haberler son günlerde Türkiye basınında sıklıkla karşımıza çıkıyor. Teyit, daha önce şu iddiaları incelemişti:
- Anadolu Ajansı’nın mizahi bir Fransız dergisinin haberini gerçek sandığı iddiası
- Le Monde Erdoğan’ı emperyalizme karşı savaştığı için öven cümleler yayınlamadı
Sonuç olarak iddia doğru değil. The Telegraph’a bile ait olmayan bu fotoğraf açıklamasında Türkiye’nin ilk yerli otomobili TOGG’dan “çığır açan” diye bahsedilmedi. İddia bu hâliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden çarpıtmaya örnek gösterilebilir.
