Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gelen bir iddiaya göre, araçta sigara içme cezası 153 TL ve egzoz emisyon muayenesi cezası 1546 TL iken, termik santrale filtre takmamanın cezası 447 TL. Facebook’ta ‘Her şey çok güzel olacak’ isimli herkese açık bir grupta Milad Akkale adlı kullanıcı tarafından paylaşılan iddia, yedi binin üzerinde kullanıcı tarafından beğenildi, altı binin üzerinde kullanıcı tarafından da paylaşıldı.
Cezayı düzenleyen 7193 sayılı kanunun 50. maddesi veto edildi
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülen ve 22 Kasım 2019’da kabul edilen 7193 sayılı torba yasanın 50. maddesiyle termik santrallerin çevreye uyum için baca filtresi takma zorunluluğunun süresi 2,5 yıla kadar uzatılmasının yolu açılmıştı. Kanuna göre 31 Aralık 2019’a kadar bacalarına filtre takması gereken santrallerin düzenlemeleri yapmaları için 30 Haziran 2022’ye kadar zaman tanınmıştı. Ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yasayı veto etmiş ve meclise geri göndermişti. Sonrasında ilgili 50. madde 5 Aralık 2019'da metinden çıkarılarak yasalaştı.
Termik santrallere filtre takmamanın cezası da veto edilen bu 50. maddede düzenlenmişti: “Yapılan denetimde 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinde yer alan ilgili idari para cezaları yirmi kat artırılarak uygulanır.” Kanun veto edilince ceza da ortadan kalktı.
Kanun kabul edilseydi, 20 kat artırılarak uygulanacak ceza, Çevre Kanununun 20. maddesine göre, 24 bin liranın 20 katı olan 480 bin liraya kadar çıkabilecekti: “Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi yönetmelikle izne tabi tutulan tesislerin yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri tanınan sürede yapmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.”
İddiada geçen 447 liralık ceza ise, TEİAŞ’ın, Çatalağzı Termik Santraline (ÇATES) 2016 yılının tamamı için kestiği ceza ve konunun baca filtreleriyle ilgisi yok. Konuyla ilgili Teyit'e ulaşan Zonguldak milletvekili Deniz Yavuzyılmaz'ın danışmanı, cezanın bilgisinin kurum tarafından KİT komisyonu üyeleriyle vekilin talebi üzerine paylaşıldığını söyledi.
Halihazırda termik santrallere ceza kesilmesi, 2013 yılında çıkan Enerji Piyasası Kanunu dolayısıyla mümkün olamıyor. Kanunun 'Üretim tesislerinin çevre mevzuatıyla uyumlu hâle getirilmesi'ni düzenleyen geçici sekizinci maddesine göre, bu kurumlara özelleştirilmeleri halinde dahi, idari para cezası kesilemiyor; faaliyetleri durdurulamıyor. Bu kanunda belirtilen süre dolduktan sonra ceza kesilmesi mümkün olacak.
Araçta sigara içme cezası 153 TL, egzoz gazı emisyon cezası ise 1546 TL
Diğer yandan iddiada dile getirilen araçta sigara içme ile egzoz gazı emisyon cezası miktarları doğru. Özel araçlarında sigara içen sürücülere ceza 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zaralarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun kapsamında veriliyor. Kanunun ikinci maddesinin Mayıs 2013’te yapılan değişiklikle son hali şöyle: “Hususi araçların sürücü koltukları ile taksi hizmeti verenler dâhil olmak üzere karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu toplu taşıma araçlarında tütün ürünleri tüketilemez.” Öte yandan aynı kanunun beşinci maddesinde “5326 sayılı Kabahatler Kanununun 39. maddesi hükmüne göre cezalandırılır” ifadesi yer alıyor. Dolayısıyla özel araçta sigara içenlere Kabahatler Kanununa göre 153 TL para cezası veriliyor. ‘Dumansız Araçlar Uygulaması’ olarak bilinen uygulama Eylül 2019’da başlamıştı.
İddia edilen egzoz gazı emisyon cezası miktarı da doğru. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı egzoz gazı emisyon takibini 2872 sayılı Çevre Kanunu ve Egzoz Gazı Emisyon Yönetmeliği mevzuatınca yapıyor. Çevre Kanununun 20. maddesi gereği, trafiğe kayıtlı olan araçların egzoz gazı emisyon ölçümü yaptırması gerekiyor. Kanunda bu ölçümü yapmayanlara 1250 TL ceza verildiği yazıyor; ancak ceza miktarı Aralık 2018’de 1546 TL olarak değişmiş. Bu rakam 31 Aralık 2019 tarihine kadar geçerli; miktar 1 Ocak 2020’den itibaren artacak. Ölçüm, motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonları'nın kontrolüne dair yönetmelik gereğince yapılıyor. Yönetmeliğin amacı “trafikte seyreden motorlu taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olduğu hava kirliliğinin etkilerinden canlıları ve çevreyi korumak, egzoz gazı kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak, ölçümler yaparak kontrol etmek ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemek” olarak ifade edilmiş. Emisyon ölçümü sonrasında araçlara Egzoz Gazı Emisyon Ruhsatı veriliyor.
Sonuç olarak termik santrallere baca filtresi takılmamasının cezasının 447 lira olduğu bilgisi gerçeği yansıtmıyor.
