Sosyal medyada paylaşılan çeşitli gönderilerde, Taliban'ın Afganistan'daki 15 yaş üstü kız çocukların ve 45 yaş altı dul kadınların askerlere verileceğini bildiren bir fetva yayınladığı iddia edildi.
Farsça kaleme alınan iddia konusu belgede gerçekten de bahsi geçen ifadelerin yer aldığı anlaşılıyor. Öte yandan belgenin özgünlüğü noktasında net bir sonuca ulaşılamıyor.
İddialarda kaynak olarak yer alan belgeyi tersine görsel arama yöntemi ile aradığımızda, belgenin İngilizce dilinde ilk olarak 11 Temmuz 2021’de Twitter’da paylaşıldığını görüyoruz. Bu tarihinse Taliban’ın Afganistan’da yönetimi tam olarak ele geçirmesinden yaklaşık bir ay öncesine denk geldiği anlaşılıyor. Paylaşımı yapan kullanıcı, belgenin özgünlüğüne ilişkin net bir ifade kullanmadan bazı kullanıcıları etiketleyerek takipçilerine “Birisi bu belgenin doğruluğunu onaylayabilir mi?” şeklinde bir soru yöneltmiş.
The Sun ise 14 Temmuz 2021’de Taliban’ın Afganistan'daki 15 yaş üstü kız çocukların ve 45 yaş altı dul kadınların askerlere verileceğini bildiren bir fetva yayınladığına dair bir haber hazırlamış. Haberde belgeye kaynak olarak Twitter gösteriliyor olsa da görselin hangi kullanıcının gönderisinden alındığı belirtilmemiş.
Taliban sempatizanları ve yönetimi belge hakkında ne diyor?
Öte yandan ilgili belgeyi 12 Temmuz 2021’de Taliban’ın yalanladığına dair bulgular mevcut. Paylaşımları incelendiğinde Taliban’ın sempatizanlarından olduğu anlaşılan Qari Saeed Khosty, ilgili belgeyi “CIA propagandası” olarak nitelendirmiş.
Aynı gün Taliban sözcüsü Zabihullah Mujahid ise yine Twitter üzerinden bir açıklamada bulunmuş. Buradaki açıklamasında direkt olarak ilgili belgeye atıfta bulunmuyor olsa da Mujahid, Taliban’a atfedilen “sahte dökümanlar”ın sosyal medyada dolaştığını ve “bu propagandaya kurban olunmaması” gerektiğini belirtmiş. Londra merkezli Iran International isimli haber kanalında muhabir olan Tajuden Soroush da aynı günlerde Taliban kaynaklarına ilgili belgeyi sormuş ve belgenin sahte olduğu yönünde yanıt almış.
The Times of India ise 13 Ağustos 2021 tarihinde güncellediği haberinde yine iddia konusu belgeyi ele almış ve haber kapsamında belge direkt olarak Taliban Sözcüsü Zabihullah Mujahid’e sorulmuş. Mujahid bu iddiaların “asılsız” olduğunu ifade etmiş.
Bu sırada Taliban örgütünün kendi basın organları tarandığında da genel olarak “diktat” adı verilen bu tarz belgeler arasında iddia konusu belgeye rastlanmadığını ifade etmek mümkün. Öte yandan belgenin biçimi ve belgede kullanılan amblemler Taliban’ın diğer “diktat”ları ile benzer bazı özellikler taşıyor. Bu açıdan her ne kadar Taliban tarafından reddedilmiş olsa da belgenin özgünlüğüne dair net bir şey söylemek güç. Nitekim Taliban’ın Afganistan’da cinsel şiddet ve kadın hakları noktasındaki geçmişi böylesi bir belgenin de özgünlüğü üzerine gerçekleştirilen tartışmalarda belgenin doğru olabileceğinin sinyalini verebilecek nitelikte.
Taliban yönetimi altında kadın hakları
Taliban, 1990’lı yılların sonlarında da Afganistan yönetimini ele geçirmiş ve ülkeyi bir süreliğine yönetme imkanı yakalamıştı. Katı bir şerii hukuk yorumunun uygulandığı ülkede kadınların burka giymesi zorunlu hale getirilmiş ve 10 yaşının üzerindeki kız çocuklarının okula gitmelerinin uygun görülmediği bir sistem inşa edilmişti. Kadınların çalışma hayatında yer almasının önüne engellerin çekildiği, kendi akrabaları dışındaki erkeklerle temasa geçmesinin neredeyse mümkün olmadığı bu dönemde, çocuk yaşta evliliklerin sayısının da ciddi ölçüde arttığı UNICEF tarafından hazırlanan ilgili raporda vurgulanıyor.
ABD’nin Afganistan’ı işgali sürecinde de Taliban’ın kadın hakları karnesi pek değişmedi. Uluslararası Af Örgütü tarafından 1 Ekim 2015’te yayımlanan raporda Taliban güçlerinin ülkenin kuzeyindeki Kunduz şehrinde sayısız sivile tecavüz etmelerinin ardından bu kişileri öldürdükleri iddia edildi. İzlenen pratiklerde Taliban’ın hakim olduğu bölgelerde kadınların yanlarında “mahrem”leri olmadan serbest bir biçimde bir yerden bir başka yere seyahat etmelerinin mümkün olmadığı görülürken, bu ve benzeri kurallara uymayanların tespit edilmesi halinde Taliban güçleri tarafından fiziksel şiddete maruz kaldığı da raporlanan olaylar arasında.
Taliban’ın geçmiş pratiklerinin bugün değişeceğini umut etmek içinse bir hayli iyimser olmak gerek. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Haziran 2020’de yayınladığı bir raporda Taliban yetkilileri ile yapılan görüşmelere yer veriliyor ve rapor Taliban yönetimi altında yaşamın nasıl olduğuna dair bazı ipuçları sunuyor.
Raporda Taliban’ın resmi olarak artık kız çocuklarının eğitimine karşı olmadığını söylediği belirtilirken pratikte bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıda Taliban yetkilisinin kızların okula gitmesine izin verdiği ifade ediliyor. Taliban kontrolü altındaki bazı şehirlerde kızlar için hiçbir seviyede eğitimin verilmediğinin altı çiziliyor. Yine raporda Taliban yönetimindeki bölgelerde kadınların hane içi şiddete maruz kalmaları durumunda şikayette bulunabilecekleri herhangi bir merciinin bulunmadığı da belirtilmiş.
