Twitter'daki "Suriyeliler Suriye’ye Platformu" isimli bir hesabının paylaşımında, Suriyeli sığınmacıların ülke içinde istediği gibi yer değişikliği yapmasının önünün açıldığı iddia edildi. İletide Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün bir paylaşımı alıntılanarak ve iddiaya gerekçe olarak idarenin “yol izin belgesine e-Devlet üzerinden başvuru yapılabileceği" kararı gösterildi.
E-Devlet üzerinden başvuru, keyfi hareket etmenin önünü açmıyor
Aralık ayında Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nün yaptığı duyuruya göre, yeni düzenlemeyle uluslararası koruma ve geçici koruma kapsamında bulunan yabancılar, 25 Aralık 2019 tarihinden itibaren il göç idaresi müdürlüklerine gitmeden e-Devlet üzerinden müracaat ederek ‘yol izin belgesi’ alabileceği belirtildi. Yapılan başvuruların değerlendirmeye alınıp alınmadığı da yine e-Devlet üzerinden öğrenebileceği, başvurunun olumlu veya olumsuz yanıtının da cep telefonlarına SMS yoluyla gönderileceği duyuruldu. İzinlerinse karekod olarak verileceği ve bu kodun güvenlik birimleriyle de paylaşılacağı ifade edildi. Bunun amacı da hareketin takibini sağlamak.
Teyit, detaylı bilgi almak için Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'ne ulaştı. Görüşülen yetkili e-Devlet üzerinden başvuru olanağının, ülke içerisinde istendiği gibi yer değiştirme hakkı yarattığı iddiasını reddetti. Uygulamaya il göç idarelerinde meydana gelen yoğunluğu önlemek ve hizmet kalitesini artırmak amacıyla geçtiklerini açıkladı.
Geçici koruma ve uluslararası koruma altındaki sığınmacıların, bu belge olmadan ülke içinde yer değiştirirse cezai işleme maruz kalacaklarını belirten yetkilinin aktardığına göre, kişi izin belgesi alsa da bir zaman sınırlamasına tabi ve verilen zaman içinde kayıtlı olduğu kente geri dönmesi gerekiyor. Kaldı ki izin verilmesi için de kurumların kişinin talebini uygun bulması gerekiyor.
Mülteciler Derneği de Twitter üzerinden yaptığı paylaşımla iddianın doğru olmadığını ifade etti. Dernek açıklamasında iddianın bilgi eksikliğinden kaynaklandığı söylerken, yol izin belgesinin ikamet değişikliği anlamına gelmediğini, bu başvurunun kabul edilmesi için de iyi gerekçelendirilmiş olması şartına işaret etti.
Sığınmacılar kayıtlı olduğu ilden başka ile geçmek için izin almak zorunda
Yol izin belgesi, Türkiye’de geçici koruma ya da uluslararası koruma altındaki sığınmacıların ikamet ettiği ilden başka ile geçiş talep etmesi üzerine alınan bir belge. Sığınmacılar başka bir ilde ikamet eden bir aile üyesiyle bir araya gelmek, sağlık ve eğitim hizmetlerinden faydalanabilmek gibi sebeplerle yola çıkma talebinde bulunabiliyor. Sığınmacıların bu taleplerini kayıtlı olduğu ildeki İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne iletmesi gerekiyor. Yeni uygulamaysa bu başvurunun e-Devlet üzerinden yapılabilmesini sağlıyor. Yetkili makamlar sığınmacının talebini değerlendirerek olumlu ya da olumsuz bir cevap veriyor.
Yol izin belgesinin süresi ise yeni bir düzenlemeyle 15 günden 90 güne çıkarıldı. Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nden edindiğimiz bilgiye göre artık geçici koruma statüsü altında bulunan sığınmacıya 90 güne kadar ikamet ettiği il dışına gitme izni veriliyor. Ancak bu süre dolunca yeniden uzatılamıyor. Bu süre sonunda ikamet ettiği ile dönen sığınmacının da İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne bildirimde bulunması gerekiyor.
Yol izin belgesiyle ilgili bir diğer tanımlamaysa Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun uygulanmasına ilişkin yönetmelikte yer alıyor. Yönetmeliğin 91. maddesi, ikamet ettiği ilin dışına çıkmak isteyen sığınmacıların il göç müdürlüklerinden izin talep etmesi gerektiğini belirtiyor. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 102. maddesinde belirtildiğine göre ise ‘yol izin belgesi’ olmadan ülke içerisinde yer değiştiren sığınmacılara 1000 TL idari para cezası veriliyor.
Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, yol izni konusundaysa Geçici Koruma Yönetmeliği 33. maddesine atıfta bulunuyor.
Göç İdaresinin Temmuz 2019’da Twitter hesabından yaptığı uyarı
Madde incelendiğinde sığınmacıların Göç İdaresi Genel Müdürlüğü'nün veya valiliklerin yerine getirilmesini istedikleri yükümlülüklere uyması gerektiği belirtiliyor. Maddede “Geçici koruma amacıyla ülkemize gelen yabancılar, kanunlara ve idari gerekliliklere uymakla yükümlü olup, aksine hareket edenler hakkında gerekli adli işlemler ile idari yaptırımlar genel hükümlere göre yerine getirilir” ibaresi yer alıyor.
Aksi bir durum ortaya çıkarsa, kamu düzeninin bir gereği olan bu yükümlülüklerin ihlali anlamına geleceğinden, aynı yönetmeliğin sekizinci maddesine göre geçici koruma iptal edilebiliyor.
Öte yandan özellikle 2017 yılında valilikler aldıkları kararlarla kamu düzeni ve güvenliği gerekçesiyle il dışına çıkmak isteyen ve ‘yol izin belgesi’ olmayan Suriyeli sığınmacılara ulaşım hizmeti veren firmaların bilet satışı yapmasını da yasaklamıştı.
Suriyeliler geçici koruma altında
Geçici Koruma Yönetmeliği'nin geçici birinci maddesinde belirtildiğine göre Suriye’den Türkiye’ye geçiş yapan Suriye vatandaşları geçici koruma statüsünde. Ayrıca Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun 91. maddesinde de ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak Türkiye sınırlarına gelen veya geçen yabancılara geçici koruma sağlanabileceği ifadesi yer alıyor. Geçici Koruma Yönetmeliği de bu maddeye dayanarak çıkarılmış.
Geçici koruma, kitlesel göçe çözüm bulmak için geliştirilen bir koruma biçimi. Türkiye Suriye vatandaşlarına geçici koruma sağlamakla, açık sınır politikası ile ülke topraklarına kabul, geri göndermeme ilkesi, gelen kişilerin temel ve acil ihtiyaçlarının karşılanması gibi sorumluluklarını yerine getiriyor.
Sonuç olarak sığınmacıların e-Devlet üzerinden ‘yol izin belgesi’ başvurusu yapabilmelerinin, ülke içerisinde keyfi olarak yer değiştirebilecekleri anlamına geldiği iddiası gerçeği yansıtmıyor. İddia yanlış bilginin en yaygın yedi türünden çarpıtmaya örnek.
