Çeşitli haber sitelerinde yer alan içeriklerde, Çin menşeli Sinovac aşısı olan kişilere Schengen vizesi verilmeyeceği iddia edildi. İddia ilk olarak Sözcü’den Ali Gülen tarafından “Corona virüsü aşısında Türkiye’ye kötü haber: ‘Çin aşısı olana AB vizesi yok’ iddiası” başlığı ile haberleştirildi. Haber diğer pek çok hesap ve haber sitesi tarafından "Sinovac aşısı olanlara Schengen vizesi verilmeyeceği" olarak yorumlandı.
Dijital aşı sertifikası, zaten vize gerekmeyen seyahatleri kapsıyor
Haberin kaynağı 25 Şubat 2021 Perşembe günü Avrupa Birliği Komisyonu çatısı altında düzenlenen çevrimiçi toplantı. Toplantıda Avrupa Birliği üyesi ülkeler aşı sertifikası uygulaması hakkında görüşlerini de belirtti.
Sözcü gazetesi tarafından gündeme getirilen iddianın detayında, toplantıda sadece Avrupa Birliği'nin onayladığı aşıları olan kişilere vize verilmesinin gündeme geldiği yer alıyor. Ancak toplantıdan sonra yayınlanan kararlar ve açıklamaları incelediğimizde, gündeme gelen konunun vize değil, vizeden bağımsız bir dijital aşı sertifikası olduğunu görüyoruz. Dijital aşı sertifikası uygulanması beklenen ülkeler arasında seyahat etmek için zaten Schengen vizesine gerek yok. AB içinde dolaşım serbestisi var. Amaç bu serbestiye bir şart eklemek.
Yani dijital aşı pasaportu ya da sertifikasına Türkiye’nin dahil olması şimdilik söz konusu değil. Toplantıda sadece Avrupa içi seyahat için dijital aşı sertifikası uygulaması gündeme alınmış olmasının sebebi de, AB düzeyinde ortak tek bir pazarın işleyişini sağlamak. Zaten toplantının konusu da, pandemi sebebiyle ekonomik olarak zorlanan Yunanistan, Portekiz ve İspanya gibi ekonomisi turizme bağımlı güney Avrupa ülkeleriydi. Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in attığı tweetten de, uygulamanın sadece Avrupa Birliği içi seyahatleri kapsadığı açıkça görülüyor.
Teyit, konuyla ilgili bilgi almak için Avrupa Birliği Konseyi Basın Sözcüsüne ulaştı. Ester Arauzo, e-posta yoluyla yaptığı açıklamada aşı sertifikalarıyla ilgili yapılan tek resmi açıklamanın Avrupa Birliği Konseyi’nin internet sitesinde yer aldığını, açıklamada vizelere atıfta bulunulmadığını belirtti. Arauzo, vize sertifikaları hakkında konuşmak için henüz çok erken olduğunu da ekledi.
Analiz yayınlandıktan sonra 19 Ağustos 2021 tarihi itibariyle Türkiye, aşı sertifikası uygulamasına dahil edildi. Ancak şartlar arasında Sinovac aşısı olanların sertifika alamayacağı gibi bir bilgi yer almıyor. Herhangi bir Covid-19 aşısı olmuş bir kişiye aşı sertifikası veriliyor.
Schengen vizesi için aşı şartı bulunmuyor
Dijital aşı sertifikası uygulamasının görüşüldüğü toplantıdan sonra, Schengen vizesi başvuru prosedürlerinde herhangi bir değişiklik talebi olmadı. Avrupa Birliği Komisyonu ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde yer alan Schengen vizesi için gerekli hususlar incelendiğinde, aşı ile ilgili herhangi bir kıstas olmadığı görülüyor. Ayrıca, Avrupa Birliği Parlamentosu’nda da vize şartlarına aşı ile ilgili herhangi bir şart eklenmesi üzerine yasal bir düzenleme bulunmuyor.
Sinovac aşısının Avrupa İlaç Ajansı tarafından onaylanmadığı doğru, ancak bu Sinovac aşısı olanların aşılanmamış sayılacağı anlamına gelmiyor. Sinovac aşısının etkisiz sayılması senaryosunda dahi, sınırlar açılırsa belli bir karantina süresinde seyahat mümkün olabilir. Şu anda söz konusu olan, vize ya da belli bir aşı olundu diye AB’ye girememek değil, seyahat engellerinin kalkmamış olması.
Dijital aşı sertifikası yasallaşmadı
Çoğunluk “AB içinde bir dijital aşı sertifikasının” gerekli olabileceği konusunda hemfikir olsa da, bu bir karar alındığı ve yasallaşarak yürürlüğe girdiği anlamına gelmiyor.
Dijital aşı sertifikası uygulamasının tam olarak ne zaman uygulanmaya başlanacağı belli değil. Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, uygulamanın hemen hayata geçmesinin beklenmediğini söyledi. Alman Şansölye Angel Merkel de teknik altyapı için en az üç aya ihtiyaç olduğunu vurguladı ve konunun gündeme gelmesinin yasalaşması demek olmadığını ekledi. Ardından Avrupa Birliği Komisyonu Başkan Yardımcısı Margaritis Schinas Avrupa dijital aşı kimliğinin 1 Haziran tarihinde hazır olacağını açıkladı.
Henüz Covid-19 aşılarına herkes eşit şekilde erişim sağlayamadığı için dijital aşı sertifkasının yaratabileceği ayrımcılık ile beraber dijital veri güvenliği ve gizlilik sorunlarıyla ilgili tartışmalar da sürüyor.
Euronews’un ulaştığı Avrupa Komisyonu Sözcüsü Dana Spinant da onay almamış aşıların durumuna ilişkin tartışmanın henüz yapılmadığını söylemiş: "Vatandaşlarını korumak için hangi aşıyı seçeceği Türkiye'nin kendi kararı. AB ile aynı aşıları kullanmak zorunda değiller. Şu aşamada bahsettiğiniz kategoriye düşen aşıları olanların durumuna ilişkin görüşme ve tartışma henüz gerçekleşmiş değil. Dolayısıyla aşı pasaportu önerisinin kendisi gibi bu nokta da şimdilik netleşmedi.”
20 Mayıs 2021'de Avrupa Komisyonu, dijital aşı sertifikasında anlaşmaya varıldığını açıkladı. Açıklamanın detaylarında, sertifikanın Avrupa Birliği sınırları içersinde seyahat eden Avrupa Birliği vatandaşları için geçerli olduğu bilgisi de yer alıyor.
Teyit, vize konusuyla ilgili çıkarımın kaynağını sormak için haberin yazarı Ali Gülen’e ulaştı. Ancak Gülen konuyla ilgili bir bilgi paylaşmadı.
Avrupa Birliği Komisyonu üyesi Ylva Johansson, 17 Mart 2021'de Euronews'e yaptığı açıklamada aşı sertifikasında sadece Avrupa İlaç Ajansı'nın onay verdiği aşıların geçerli olacağını söyledi. Johansson Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaşlarına istediği aşıyı uygulamakta özgür olduğunu hatırlatarak Avrupa içi seyahatlerde geçerli olması planlanan aşı sertifikası için Avrupa İlaç Ajansı'nın onayladığı aşıların geçerli sayılacağı vurguladı. 6 Nisan 2021 itibariyle Avrupa İlaç Ajansı Pfizer / BioNtech, AstraZeneca, Moderna ve Johnson & Johnson olmak üzere toplam 4 aşıya onay vermiş durumda.
Dijital aşı sertifkası, 14 Haziran 2021'de bu analizin yayınlanmasından sonra yasallaştı. Avrupa Komisyonu sertifikanın 1 Temmuz 2021'de aktifleşeceğini belirtiyor. Ancak dijital sertifikanın yasallaşması, analizin sonucunu etkilemiyor çünkü sertifika 27 Avrupa Birliği ülkesinin yanı sıra İsviçre, İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn'ı kapsıyor. Türkiye sertifika için listenen ülkeler arasında yer almıyor.
