Aralık 2019’dan beri hayatımızda olan SARS-CoV-2’nin yeni varyantları ortaya çıkmaya devam ediyor. Alfa, beta, gamma, delta ve mudan sonra şimdi de omicron varyantı endişe yaratıyor. Virüslerde mutasyonların ortaya çıkması son derece doğal bir durum olmasına rağmen, sosyal medyada bu mutasyonların ortaya çıkmasını büyük bir planın parçası gibi gösteren paylaşımlar yapılıyor.
İddiaya göre SARS-CoV-2'nin şimdiye kadar çıkan ve çıkacak olan tüm varyantları önceden biliniyordu. İddia paylaşımlarda, Johns Hopkins Üniversitesi, Dünya Sağlık Örgütü, Bill ve Melinda Gates Vakfı ve Dünya Ekonomik Forumu’nun logosunun yer aldığı, hangi varyantın hangi tarihte ortaya çıkacağının belirtildiği bir tablo da bulunuyor. Haziran ayından beri dolaşımda olan iddia birçok ülkede, farklı dillerde yayılmış.
Varyantların ortaya çıktığı tarihler tutarlı değil
İspanyolca hazırlanan tabloyu inceleyerek başlayalım. Türkçede “çeşit/varyant” anlamına gelen İspanyolca “cepa/varianta” yazan birinci ve ikinci sütunlarda, Yunan alfabesindeki 20 harf ve okunuşları yer alıyor. Üçüncü sütunda ise “başlatma” anlamına gelen “lanzamiento” yazdığı ve 2021 Temmuz ayından 2023 Şubat ayına kadar tarihlerin sıralandığı görülüyor.
Bazı varyantların isimlerinin halihazırda ortaya çıkan varyantlarla aynı olması kafa karışıklığı yaratabilir. Ancak varyantları izleyen Dünya Sağlık Örgütü, daha kolay hatırlanması ve söylenmesi için varyantlara Yunan alfabesindeki harfleri vereceğini daha önce açıklamıştı. Yani varyantlara verilecek isimler daha önceden tahmin edilebilir.
Öte yandan Dünya Sağlık Örgütü varyantları, endişe verici varyantlar (variants of concern) ve dikkate alınması gereken varyantlar (variants of interest) olarak ikiye ayırıyor. DSÖ’nün hazırladığı tablolara baktığımızda varyantların çıkış tarihlerinin doğru olmadığı anlaşılıyor.
Örneğin tabloya göre Omicron varyantı Mayıs 2022’de ortaya çıkacak ancak varyant Kasım 2021’de tespit edildi. Delta varyantı için Haziran 2021 tarihi belirtilse de, varyant ilk olarak 2020 yılının Ekim ayında tanımlanmıştı. Tabloda yer alan eta, iota, kappa ve lambda gibi varyantların tarihleri Eylül 2021 ve Ocak 2022 olarak gösterilse de, bu varyantlar 2020 yılında farklı aylarda tespit edilmişti. Yine mu varyantı da Şubat 2022 olarak belirtilmiş. Ancak mu Ocak 2021’de tespit edildi.
İsmi geçen kurumlar tablo ile ilgileri olmadığını açıkladı
Tablonun kaynağını araştırdığımızda herhangi bir sonuç elde edemiyoruz. Tablonun isimleri yer alan kuruluşlara ait olduğuna da kanıt yok. The Journal ve India Today’in iletişime geçtiği Dünya Ekonomik Forumu, tablonun kendileriyle ilgisi olmadığını açıklamış. Reuters’un ulaştığı Bill & Melinda Gates Vakfı da tablonun kendilerine ait olmadığını söylemiş. AFP’ye açıklama yapan DSÖ sözcüsü de tablonun kuruma ait bir belge olmadığını aktarmış. Tablonun Johns Hopkins Üniversitesi ile ilişkili olduğuna da kanıt yok.
Virüs yayılmaya devam ettikçe mutasyonları da kaçınılmaz olarak ortaya çıkıyor. Salgının başından beri SARS-CoV-2’yi yakından izleyen bilim insanları, yeni varyantları bireylerden alınan solunum yolu örnekleriyle tespit ediyor.
İddiayı inceleyen diğer doğrulama kuruluşları ise şöyle;
