Covid-19 pandemisinde her gün konuşulan vaka ve ölüm sayıları tartışmaları geçtiğimiz ay birbiri ardına gelen haberler sonrası yerini aşılara bıraktı. Birden fazla aşı çalışması sona yaklaşırken, aşı karşıtı paylaşımlar da hızla yayılıyor.
Bu videolardan birinde de elinde tuttuğu bir şırınganın aslında gerçekte aşı yapmadığını anlatan bir kişiyi görüyoruz. 22 saniyelik videoda sahte şırıngaların uçlarının deriye batarmış gibi göründüğü, ancak iğnenin şırıngaya gömüldüğü anlatılıyor.
Videodaki şırınga “geri çekilebilir iğne” kullanılanlardan
Videodaki kişi videonun başında “Retractable” kelimesini kullanıyor. Bu “geri çekilebilir” anlamına geliyor. Şu an piyasada bulunan şırınga çeşitlerinden biri olan geri çekilebilir şırıngalar, aşılamada da kullanılıyor. 
İğnesi geri çekilebilen şırıngaların içerisi sıvıyla dolduktan sonra enjeksiyonun ardından içeri çekilebilecek kilit mekanizmasına sahip, bu mekanizma güvenlik sağlıyor. Mekanizmayı anlamak için aşağıdaki video izlenebilir.
Ancak kişinin elindeki şırınganın içerisinde sıvı olup olmadığını bilemiyoruz. Geri çekilebilir şırıngalarda sıvı bulunmadığı zaman, iğneler güvenlik için geri itilebiliyor. Bu sayede o an kullanılmayan şırınga iğnesi tehlikeden uzak tutuluyor.
Şırıngalarla ilgili uluslararası standartlar var
Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 2015’te hazırladığı bir bilgi kılavuzunda salgın hastalıkların önlenmesi için geliştirilen ve kas arasına (Covid-19 aşıları gibi) yapılan aşılarda kullanılan aşı şırıngalarına dair talimatlar bulunuyor.
WHO’nun bu belgeyi hazırlamasının sebebi şırıngaların belli bir güvenlik prosedüründen geçerek insanlarda bağışıklık kazandırıcı aşılama süreçlerine uluslararası standartlar kazandırılması. Böylece güvenlik standartlarında satılması gereken şırıngaların tekrar kullanımı önlenmek isteniyor. Yani şırıngalar dünya genelinde belli kurallar çerçevesinde piyasaya sürülüyor.
Yine WHO’nun hazırladığı aşılama yönergesinden ise UNICEF ve UNFPA ile birlikte üzerinde ortaklaşıldığı üzere tekrar kullanılması önlenen otomatik engelleyicili şırıngaların (Automatic Disabled -AD- Syringes) önerildiği görülebiliyor.
Yukarıdaki uluslararası metinlerden de anlaşılabileceği gibi şırıngaların tek bir tasarımda bulunmadığı da görülebiliyor.
Yukarıda yer verilen iddia videodaki kişinin de elinde tuttuğu “geri çekilebilir şırıngaların” aşılamada kullanımı tavsiye edilmiyor, ancak piyasada bulunmasında bir engel de yok.
CoronaVac aşısı iğnesi kola tamamen batırılıyor
Sahte şırınga kullanıldığını gösterdiği iddia edilen görsellerden biri de Prof. Dr. Mustafa Cankurtaran’ın Sinovac’ın geliştirdiği aşının Türkiye’deki gönüllülerinden biri olduğuna dair anları sosyal medya hesabından paylaştıktan sonra yayıldı. Prof. Dr. Cankurtaran da aşıdaki iğnenin tamamının batırıldığı için fotoğrafta görülmediğini belirtti.
Bilimsel makalelerin yer aldığı The Lancet dergisinde Sinovac Biotech şirketinin geliştirdiği aşının geniş kitlelere uygulanmaya başladıktan sonra yayımlanan bir makalede aşının “kullanıma hazır” şırıngalar tarafından yapılabileceği bilgisi bulunuyor. Yani aşı halihazırda üretilen aşıda şırınga ve iğne beraber var denebilir. CoronoVac aşısına dair incelemelerin bulunduğu haberlerden aşının paketine ve şekline dair görsellere ulaşmak mümkün.
Aşının görsellerinden WHO’nun belirttiği kıstaslara uyan ancak görece küçük boyutta bir şırınganın kullanıldığı anlaşılıyor.
Sinovac’ın aşısının uygulanırken kaydedilen başka ülkelerden görüntülerde de aşının iğnesinin tamamının kola batırıldığı görülebiliyor. Kas arasına bırakılan sıvılarla oluşturulan aşılarda (İntramusküler) iğneler tamamen batırılıyor. Çünkü iğnenin belirli bir derinliğe ulaşması gerekiyor. Sadece deri altına bırakılan sıvılarla oluşturulan enjeksiyonlarda ise iğnenin derine inmesine gerek kalmıyor.
Temiz şırınga ve iğneye ulaşmak bir halk sağlığı problemi
Kullanıma hazır şırınga içermeyen paketlerde satılacak aşılar için yeteri kadar şırınga bulundurabilmek için UNICEF bir çalışma yürütüyor. UNICEF geçtiğimiz ay yaptığı bir açıklamada 2021 yılı için 520 milyondan fazla şırınganın “aşıdan önce” dünyanın her yerine ulaştırılmaya çalışacağını söyledi. Yani aşının üretilmesi ve soğuk zincirle ulaştırılması dışında, aşılar için yeteri kadar şırınga bulunması da bir tedarik sorunu.
Temiz şırınga ve iğnelere ulaşmak için ABD Hastalık Kontrol ve İzleme Merkezi’nde (CDC) bir “şırınga servis programı” bulunuyor. Çünkü steril olmayan koşullarda yapılan aşılar, başka bulaşıcı hastalıklara kapı aralayabiliyor.
