Sosyal medyada paylaşılan bir resmin, Bulgar ve Yunan askerleri Türk askerin fesine haç çizerken gösterdiği iddia edildi. Yapılan paylaşımlarda, resimde Yunan askerinin arkadan tuttuğu Türk askerinin fesine, Bulgar askerinin haç çizdiği söylenmiş. Çizimin işgal günlerinden olduğu da öne sürülmüş.
İddia doğru. Çizim 1912 Balkan Savaşı’nda, Selanik’in işgali sırasında yapılmış. The Illustrated London News'te yayınlanan çizim, Samuel Begg tarafından tepki amacıyla çizilmiş.
Çizim Balkan Savaşları sırasında yapılmış
Çizimi tersine görsel arama teknikleriyle arama motorlarında aradığımızda stok görsel gibi güvenilir internet sitelerinde çizimin yer aldığını görüyoruz. Çizim için yapılan açıklamada çalışmanın Balkan Savaşı dönemini gösterdiği bilgisi verilmiş. Kasım 1912’de Bulgar ve Yunanların, Türklerin fesine Hıristiyan haçı çizerek küçük düşürdüğü belirtilmiş. Ayrıca çizimin çağdaş bir Britanya gazetesinde yayınlandığı bilgisi de paylaşılmış. The Illustrated London News'te 30 Kasım 1912’de yayınlanan çizimde, Yunan askerinin kollarını tuttuğu Türk askerinin fesine, Bulgar bir asker haç çiziyor.
1842 yılında yayınlanmaya başlayan The Illustrated London News, dünyanın ilk resmi haftalık gazetesi olarak biliniyor. Gazete 2003 yılında yayın hayatına veda etmiş. London News’te yayınlanan çizimin resim altında, “Selanik'te zaferin işareti olarak Bulgar ve Yunan tebeşirle Türk’ün fesine haç çiziyor” yazıyor. Devamında çizimi yapan Samuel Begg’in ifadelerine yer verilmiş. Yunanlıların Türkleri tacizini anlatan Begg, diğer Yunan subayların olayı gördüklerini, ancak müdahale etmediklerini belirtmiş. Ayrıca üç kez de Bulgar askerlerinin bir Türk’ü taciz ettiğini gördüğünü ifade etmiş. Çizimde yer alan olayın 13 Kasım 1912’de gerçekleştiği bilgisini veren Begg, bir Türk’ün fesine haç çizmenin, Hıristiyan fethine yakışmadığını belirterek yaşananları eleştirmiş. Yani olay, Begg’in şahsi tanıklığına dayanıyor.
Aynı çizim Cengiz Yolcu’nun Balkan Savaşları’nda Osmanlı propagandasına odaklanan Defeat on the Battlefield, Defense in Press: Ottoman Propaganda in the Balkan Wars (Savaş Meydanında Mağlubiyet, Basında Müdafaa: Balkan Savaşlarında Osmanlı Propagandası) adlı kitabın kapağında da kullanılmış.
Balkan Savaşları sırasında propaganda amaçlı çizimler yapılıyordu
1912-1913 Balkan Savaşları’nda Osmanlı, daha önce egemenliği altında olan Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ ile savaştı. Savaş sonunda bu toprakların tamamını kaybetti. Resmin çizildiği Selanik, ilk Balkan Savaşı sırasında, 9 Kasım 1912’de kaybedildi.
Balkan Savaşları sırasında hem Avrupa hem de Osmanlı basınında, propaganda amaçlı çizimler ve karikatürler yaygındı. Osmanlı Balkan Savaşları’nda kitlesel propagandanın önemini fark etmiş, içte destek sağlamak, uluslararası alanda da farkındalık yaratmak için bu yola başvurmuştu. Propagandanın milliyetçi ve politik amaçlarla kullanımı açısından, Balkan Savaşları pratik yapma imkanı da yaratmıştı. Osmanlı’da propaganda kurumsal bir çabayla değil, genel olarak cemiyetler ve gazeteler aracılığıyla yapılmıştı.
Balkan Savaşları sırasında propaganda amacıyla çizilmiş birçok kartpostal, çizim, karikatür örneğine de arşivlerde rastlamak mümkün.
Balkan Savaşı’nda Bulgar birliklerinin Türkleri camide bombalamasını gösteren bir Osmanlı propaganda kartpostalı.
Fransız basınında yer alan ve Türklerin Bulgarlara zulüm ettiğini gösteren temsili resim.
Tobias Heinzelmann’ın ele aldığı Osmanlı Karikatüründe Balkan Sorunu adlı kitapta Balkan Savaşları’nda Osmanlı karkatürlerinin genel tavrının politik eleştiri, kartpostalların ise ağıt ve ajitasyon ağırlıklı olduğu belirtilmiş.
Sonuç olarak iddia doğru; resim Selanik’te Bulgar ve Yunan askerlerinin bir Türk’ün fesine Hıristiyan haçı çizildiğini gösteriyor.
