Sosyal medya platformları ile WhatsApp üzerinden yayılan ve Teyit’e ihbar olarak gönderilen bir gazete kupüründe, “Rakı koronavirüs için çözüm” yazılı bir haber metni yer alıyordu. İddia konusu kupürde Dünya Sağlık Örgütü’nün Covid-19’a karşı bir aşı geliştirene kadar rakıyı virüse karşı bir çare olarak önerdiği ve her gün iki bardak rakı içmenin virüse karşı bağışıklık geliştirdiği öne sürülüyordu.
Dünya Sağlık Örgütü, aşı testlerinin tamamlanmasına kadar yayılan COVİD-19 için alternatif bir çözüm belirledi. Örgüt sözcüsü John Distill, DSÖ'nün Başkan Trump'tan Teksas Pasifik Grubu’na tüm üretimini BM lojistik merkezlerine bağlaması için emir vermesini istediğini açıkladı. Texas Pasifik Grubu, NATO üyesi ülkedeki en büyük rakı üreticisi olan Mey'in sahibi. Aslan sütü olarak da bilinen rakı, iki kez damıtılmış üzüm ve anasondan yapılan geleneksel bir içecek. WHO, virüse karşı otomatik bir bağışıklık sistemi oluşturmak için günde iki bardak rakı tüketmenizi öneriyor.
Ancak iddia yanlış. Dünya Sağlık Örgütü’nün rakının Covid-19’a iyi geldiği yönünde bir açıklaması yok. Alkolün virüse herhangi bir etkisinin olmayacağı kurumun hazırladığı “efsane avcıları” bölümünde de belirtiliyor. Görsel, isteyen herkesin herhangi konuda içerik hazırlayabileceği bir internet sitesi aracılığıyla hazırlanmış.
Aynı görsel farklı içeriklerle üretilebilir
İddiaya kaynak olan görsel, tersine arama metoduyla aratıldığında, söz konusu kupüre benzeyen, fakat birbirinden farklı içeriklere sahip pek çok içerikle karşılaşılıyor. Bu, görselin montaj olduğu şüphesini uyandırıyor.
Bu görsellerin ortak noktası ise Fodey isimli çevrimiçi bir uygulamada üretilmiş olmaları. Site üzerinden istediğiniz isim, tarih ve metinle kupür oluşturabiliyorsunuz.
Köşe yazarları odaklı yanlışlama girişimi Malumatfuruş da yaptığı analizde Fodey üzerinden herkesin, istediği herhangi bir içerikte gazete kupürü hazırlayabileceğini belirtmiş.
Dünya Sağlık Örgütü’nün sözcüsü John Distill değil
Haberde ismi Dünya Sağlık Örgütü sözcüsü olarak geçen John Distill ismi ise, John Distilleries’e benzetilmiş. John Distilleries, damıtılmış içecekler üreten Hint menşeli bir alkol firması.
Dünya Sağlık Örgütü’nün sözcüsü ve basınla ilişkileri yürüten ismin Tarik Jasarevic olduğu ise, kurumun internet sitesinde görülebiliyor.
Kurumun resmi internet sitesinden yayınladığı basit ve kolay tavsiyeler arasında rakı içmenin bağışıklık sistemini güçlendirdiği yönünde bir açıklama yok. Tavsiyeler arasında sık sık el yıkamak, hapşıran ya da öksüren kişiyle aranıza en az bir metre mesafe koymak, göz, ağız ve burunla temastan kaçınmak, hijyene dikkat edilmesi, öksürüp hapşırdığınız zaman etrafa saçılmasını engellemek, kendinizi iyi hissetmiyorsanız evden dışarı çıkmamak gerektiği gibi maddeler var.
Kurumun internet sitesine eklenen “efsane avcıları” bölümünde de alkolün virüsü öldürdüğü iddiasının gerçek olmadığına yer verilmiş. Bu bölümde sıcak hava üfleyen el kurutucularının, UV ışıklı lambalarının Covid-19 üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı, alkol ile klorinin ise Covid-19’u yok etmediği, sadece yüzeyleri dezenfekte etmekte kullanılabileceği anlatılıyor.
Sonuç olarak dolaşıma giren görsel bir internet sitesi aracılığıyla hazırlanmış ve iddia ettiği gibi rakı ve hatta alkolün COVİD-19’a iyi geldiği yönünde bir bulgu yok. İddia bir uydurmaya dayanıyor ve yanlış.
