Haber sitelerinde yer alan bir iddiaya göre Portekiz’de yeni koronavirüsü etkisizleştiren maske geliştirildi. Haberlerde 'MOxATech' olarak adlandırılan maskenin yapılan bir dizi testten sonra SARS-CoV-2’nin etkisini yüzde 99 azalttığı öne sürülmüş.
İddia doğru. Ancak geliştiricilere göre, maske virüsü doğrudan öldürmüyor; solunum damlacıkları ile temas halinde virüsü etkisiz hale getirerek, bulaşma riskini azaltıyor. Ayrıca bu maskeyi yalnız Portekiz üretmiyor. Daha önce de birçok ülke antiviral etkiye sahip maske ve kumaş geliştirdi. Türkiye’de de Boyteks antiviral yatak kumaşı üretiyor.
Portekiz’de virüsü etkisiz hale getiren maske geliştirildi
Portekiz’in başkenti Lizbon’daki Joao Lobo Antunes Moleküler Tıp Enstitüsü’nün internet sitesinde MOxATech adlı maskeyle ilgili açıklamaya ulaşabiliyoruz. Enstitü, 27 Temmuz’da yayınlanan “Portekiz, SARS-CoV-2’yi etkisiz hale getiren ilk tekstil yüz maskesini geliştirdi” başlıklı duyuruda, maskeyle ilgili detaylara değinmiş. MOxAD-Tech maskesi, Portekizli tekstil üreticisi Adalberto, teknoloji merkezi CITEVE, Portekiz markası MO, Lizbon merkezli Moleküler Tıp Enstitüsü ve Minho Üniversitesi ortaklığında geliştirilmiş.
Açıklamada maskenin SARS-CoV-2’yi etkisizleştirme özelliğinin, bir dizi testten sonra kanıtlandığı duyurulmuş. Yapılan analizlerde maskede kullanılan tekstil malzemesinin ve koruyucu ekipmanın temas halinde virüsü etkisizleştirme özelliğine sahip olduğu, virüsün etkinliğini maskeyle temasından bir saat sonra yüzde 99 azalttığı gözlenmiş.
Enstitüde testleri koordine eden virolog Pedro Simas, bu testlerin belirli miktarda virüs içeren çözeltilerle temas ettikten sonra kumaşı analiz ettiklerini açıkladı. Simas’ın açıklamasına göre testlerde, kullanılan kumaşın belirli oranda virüs içeren bir solüsyonla temasa geçirilip, belirli zaman aralıklarında virüsün etkinliği analiz edilmiş. Maskenin 50 kez yıkanmasından sonra bile SARS ve Covid-19’a neden olan virüsü etkisiz hale getirmeye devam ettiği kanıtlanmış.
Maske üç katmandan oluşuyor
Maske farklı katmanları birleştiren teknik bir kumaşla geliştirilmiş. Maskenin yeni koronavirüse karşı direnci de maske üzerindeki katmanlarda yatıyor. Üretici firma Adalberto'nun yönetici direktörü Susana Serrano maskenin üç katmandan oluştuğunu açıklamış. Bu katmanlardan ilki, yani dışında yer alan kısma virüslü bir solunum damlacığı maskedeki bu yüzeye düştüğünde kayboluyor. İkinci katman da, Enstitü tarafından da kanıtlanan, antiviral olan fonksiyonel yüzey. Bu katman maskenin virüse karşı etkinliğini ortaya koyuyor. Virüsün etrafındaki yağ tabakasının bu yüzeyde parçalandığı ve etkisiz hale getirdiği belirtilmiş. Ayrıca maskenin üreticilerinden Serrano maske üzerindeki bu yüzeyde virüsün doğrudan öldüğünün söylenemeyeceğini, sadece etkisini yitirerek bulaşıcılık riskinin ortadan kalktığının altını çizmiş. Üçüncü katman ise maskenin nemi yöneten katmanı, terleme, koku gibi riskleri azaltıyor.
Bunlarla birlikte maskenin daha önce de antimikrobiyal korumaya sahip olduğu da onaylanmış. Lizbon’daki enstitüden önce de Fransa’nın Lille kentindeki Pasteur Enstitüsü’nde de maske yapımında kullanılan malzemelerle ilgili farklı testlerin yapıldığı ve maskenin H1N1 (domuz gribi), korona ve rota virüsleri üzerinde de etkili olduğunun onayını da almış.
Maskenin Covid-19 salgını nedeniyle kullanılan ekipmanlarla ilgili belirlenen Avrupa standartlarını da karşıladığı belirtilmiş. Ayrıca ürünün ekolojiye uygunluk açısından tekstil ürünlerine yönelik dünya çapında standart bir test ve sertifikalandırma sistemi olan OEKO-Tex’den de sertifikalı olduğu aktarılmış. Dolayısıyla ürünlerde zararlı kimyasal kullanılmadığı söylenebilir.
Maske etkisinin kanıtlandığı bu testlerden çok önce, nisan ayından bu yana MO adlı Portekiz markası tarafından satılmaya başlandı. Maskenin su geçirmezlik ve tekrar kullanılma özellikleri de var.
Maskenin kumaşı ISO 18184 standartlarına göre geliştirilmiş
Maskenin kumaşı Uluslararası Standartlar Örgütü’nün (ISO) 18184 standardına göre geliştirilmiş. Enstitüde maske üzerinde yapılan testleri koordine eden virolog Pedro Simas’ın verdiği bilgiye göre, maske ISO 18184 antiviral test standartlarına göre geliştirilip onay almış. Dolayısıyla bu standarda göre antiviral etkiye sahip kumaş ya da maske geliştirmek mümkün. ISO 18184, tekstil ürünlerinin antiviral aktivitesinin belirlenmesine yönelik gereklilikleri ve test standartlarını açıklıyor. Bu standart, dokuma ve örme kumaşlar, elyaflar, iplikler, örgüler ve benzeri tekstil ürünlerini kapsıyor. ISO 18184 standardı antiviral özelliklere sahip tekstil ürünleri, tekstil teknolojisi ve biyoteknolojinin gelişmesinin bir sonucu olarak ortaya çıkmış.
Antiviral tekstil ürünleri, tekstilin yüzeyine temas eden virüs partiküllerinin sayısını azaltabiliyor. ISO’nun standardı da bu tür tekstil ürünlerinin antiviral performansını değerlendirmek, antiviral performansını ölçmek için test yöntemi sağlıyor. Ayrıca bu standart için solunum yolu enfeksiyonuna neden olan zarflı virüsler ve zarfsız virüsler test edilebiliyor. SARS-CoV-2 de zarflı virüsler arasında yer alıyor.
ISO 18184 tekstil ürünlerinin antiviral aktivitesinin belirlenmesi test hizmetleri bağımsız laboratuvar kuruluşlarınca yapılıyor. Öte yandan antiviral özelliğe sahip tekstil ürünleri medikal amaçlı üretilmiyor. Yani tıbbi bir malzeme olmaktan çok, hijyen ürünü olarak değerlendiriliyorlar.
Virüsü etkisizleştiren pek çok tekstil geliştiriliyor
Bunlarla birlikte dünyada yeni koronavirüsü etkisiz hale getiren ISO 18184 standartlarını karşılayan kumaş ya da maske geliştiren ilk ülke Portekiz değil. İsviçre merkezli bir firma tarafından geliştirilen maskeler de bakteri ve virüsü etkisiz hale getirme özelliğine sahip. Bu maskeler de SARS-CoV-2’yi yüzde 99 etkisiz hale getirebiliyor. Maske Berlin Özgür Üniversitesi’nde yapılan testler sonucunda onay almıştı. Yine bir Çek firması tarafından da benzer özelliklere sahip maske geliştirilmişti.
Maske dışında yeni koronavirüsü etkisiz hale getiren kumaşlar da geliştiriliyor. Örneğin bir Bangladeşli kumaş üreticisi tarafından ISO 18184 standartlarını karşılayan “koronavirüsü engelleyen kumaş” geliştirilmişti. Fransa'da da virüsü bir saat içinde yok edebilen 'antiviral kumaş' üretilmeye başlanmıştı. Aynı şekilde Türkiye’de de antiviral özelliklere sahip yatak kumaşı geliştirildi.
Türkiye’de de virüsü etkisiz hale getiren kumaş geliştirildi
Türkiye’de de Boyteks tarafından antiviral özelliğe sahip yatak kumaşı üretiliyor. Bu kumaş da yine Portekiz’de geliştirilen maske gibi ISO 18184 uluslararası antiviral test standartlarına göre test edilmiş ve virüslere karşı olumlu sonuçlar elde edilmiş. VGuard ismindeki yatak kumaşı bulaşıcılığın azaltılması amacıyla geliştirilmiş. Kumaş, “medikal olmayan bir tekstil ürünü” olarak tanıtılıyor. VGuard teknolojisi yüksek oksidasyon özelliği nedeniyle virüslerin dış yapılarını parçalanmasını sağlıyor.
Boyteks Teyit’e yaptığı bilgilendirmede kumaşta özel formülasyona sahip yüksek aktiviteli antiviral partiküller kullanıldığını, bu partiküllerin de kumaş üzerindeki virüslerin protein ve yağ tabakasını bozabildiğini belirtmişti.
Ayrıca Boyteks, üretilen kumaşın örneklerini Almanya'da bulunan Hohenstein Enstitüsü laboratuvarında test ettirmiş ve onay sertifikasını almıştı. Testlerde beş yıkamaya kadar kumaşın antiviral özelliğini kaybetmediği de ortaya konmuş.Ürüne ait çalışmalar ve test sonuçları Erciyes Üniversitesi’ndeki uzmanlarca değerlendirilip onaylanmış. Ürün Boyteks tarafından yurtdışına da pazarlanıyor.
Sonuç olarak Portekiz’de yeni koronavirüsü etkisiz hale getiren maske geliştirildiği doğru.
