28 Mayıs 2023’te ikinci turu yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimine doğru giderken kullanılan oyları geçersiz sayabilecek durumlara karşı paylaşımlar da yapılıyor. Bu bağlamda hali hazırda doğru sanılan kimi bilgiler aslında yanlış veya eksik olabilir.
Oy kullanma süreci hakkında dikkat edilmesi gereken ve yanlış bilinen hususlar barındıran bir konu da zarflar. Bu konuda kafaları karıştıran temel üç husustan söz edilebilir: Zarfın yırtılması, zarfın kapatılma şekli ve zarfın lekeli olması ya da lekelenmesi.
Son zamanlarda sosyal medyada zarfların yalanarak kapatılması durumunda oyun geçersiz sayılacağına dair iddialar da sık sık paylaşılıyor.
Zarfın kapalı olması yeterli
Bu konuda 298 sayılı “Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun” zarf konusundaki hükümleri de içeriyor ve bize rehber oluyor.
Kanunun 75. maddesi oy kabinindeki davranışlar hakkındaki hükümleri içeriyor. Madde şöyle:
YSK’nın yayınladığı kanunda zarfı yalayarak yapıştırmak üzerine teşvik edici veya caydırıcı bir hüküm yok. Oy pusulasını koyduğunuz zarfın kapanması yeterliyken, zarfın açık kalması da oyunuzu geçersiz saymıyor.
Diğer bir endişe de oy kullanımı esnasında zarfın yırtılma durumunda ne olacağı. 298 sayılı kanunun 101. maddesinde oyunuzu geçersiz kılmayacak durumlar listelenmiş. Bu maddeye göre zarfınızın “bütünlüğü bozulmaksızın bir kısmının kazaen yırtılması” oyunuzu geçersiz kılmıyor.
Zarfların mühürlenmesi
298 Sayılı Kanunun 68. maddesine göre zarflar seçim bölgesine “İlçe seçim kurulu mührü ile mühürlenmiş” şekilde bir paket içinde geliyor. 77. madde ise mühür konusunu detaylandırıyor. Birleşik oy pusulası (Seçime katılan partileri simgeleriyle tek bir kağıt üzerinde gösteren oy pusulası) kullanılan seçimlerde teslim alınan zarflara aynı zamanda sandık kurulu mührü basılır. Böylece zarfta biri ilçe seçim kurulu tarafından biri de sandık kurulu tarafından basılan iki mühür bulunur.
298 Sayılı Kanun’un 98. maddesi zarf üstündeki mühürler hakkında şöyle diyor: “...Ancak, üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi, ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılır.”
Yani zarfınızda sandık kurulu mührü yoksa, fakat YSK filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü varsa: oyunuz geçerli.
Peki ya oy sayımı esnasında?
YSK’nın paylaştığı Sandık Kurulu ile Oyların Sayım - Döküm İşlemleri Hakkında Bilgiler isimli belgede de belirtildiği üzere, oy kullanma işlemi bittikten sonra sandık görevlileri zarfların sayımından sorumlu. Çünkü zarf sayısı ve oy kullanan seçmen sayısı eşit olmalı.
- Eğer zarf sayısı oy kullanan seçmenlerin sayısından fazla ise zarfların arasından gelişigüzel çekilen o sayıda zarf yakılır ve imza - zarf sayısı eşitlenir.
- Eğer zarf sayısı imza sayısından az ise doğrudan sayım - döküm işlemine geçilir.
Dikkat etmeniz gereken diğer bir husus da zarfınızın içinde oy pusulanızdan başka herhangi bir kağıt ya da madde çıkmaması. Kanunun 102. maddesi bu senaryoda oyunuzun geçersiz sayılacağını belirtmiş. (“Zarfınızın içinden oy pusulası hariç herhangi bir el ilanı, broşür ya da özel bir işaret, yazı veya şekil taşıyan kağıt veya işaret amacı taşıyan herhangi bir madde çıkmış olması halinde, bu zarftan çıkan oy pusulalarının hiçbiri hesaba katılmaz.”)
Yine sizden kaynaklı olmayan bir şekilde, oy sayımı sırasında oyunuzu taşıyan zarfın yırtılması oyunuzu geçersiz kılmıyor. 101. madde “zarfların açılması veya oyların okunması sırasında yırtılması” senaryosunu da oy pusulalarını geçersiz kılmayan durumlar arasına eklemiş.
Kafa karışıklığı yaratan bir diğer durum da lekeli zarf. Yine 101. maddeye göre eğer zarfınızın üstü herhangi bir şekilde lekelenmiş ise ve eğer bunun herhangi bir özel işaret koymak amacıyla yapılmadığı anlaşılıyorsa, oyunuz geçerli. Bu hüküm, 98. maddede de geçiyor: “...üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılır”.
Kaynak: Yüksek Seçim Kurulu
YSK temsilcileri de ıslanma ve yırtılma durumlarında oyların geçersiz olmayacağını söyledi
Teyit konuyla ilgili görüşlerini almak için İyi Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk ve CHP YSK Temsilcisi Hadimi Yakupoğlu ile iletişime geçti.
Mustafa Tolga Öztürk, oy sayımı sırasında oluşabilecek bir yırtığın oyu geçersiz saymadığını doğruladı. Mühür konusunda ise ancak sandık kurulu tarafından alınan bir kararla zarf sayısı değişmesi ve sonucunda mühür sayısında bir dengesizlik oluşması durumunda mühürsüz zarfların geçersiz sayılacağını belirtti.
Hadimi Yakupoğlu ise zarfın yalanması durumunun bir geçersizlik yaratmayacağını ama oy sayımını yavaşlatmaması için yalanmasını önermediğini söyledi.
Seçimlere bilinçli katılım göstermek önemli
Türkiye seçim katılım oranı yüksek bir ülke. Fakat bu yüksek katılım yanlış bilginin yayılmasını da kolaylaştırıyor. Dolayısıyla kafa karışıklığı yaratabilecek konularda araştırma yapmak ve dolaşımını engellemek bizim yapabileceğimiz şeyler arasında geliyor.
Seçim ve oy kullanma süreci hakkında Teyit’in de hazırladığı içerikler mevcut.
