Sosyal medyada paylaşılan bir gönderide, Orhun Anıtları'ndan biri olan Bilge Kağan yazıtında “Tengri tektir. Her kim ki Tengri'den kut almak dilerse, başkasına yakarmasın. Bir il, bir Kağan, bir Tengri. Bir kına iki kılıç girmez. Bir budunda iki töre olmaz. Töre tektir. Kimse töreden üstün değildir” sözlerinin okunduğu iddia edildi. Twitter'da paylaşılan gönderi, 8 bine yakın beğeni ve 2 bine yakın retweet aldı. Facebook'ta da benzer paylaşımlar yapıldı.
Orhun Anıtları'nda böyle bir ifade yok
Orhun Anıtları, Göktürk devrinden kalma ve "Türk" ile "Türk devleti" ifadelerinin yer aldığı ilk yazılı metinler olarak kabul görüyor. Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan olmak üzere üç yazıttan oluşan anıtlar, çoğunlukla sosyal ve siyasi mesajlar içeriyor. 19. yüzyılda Danimarkalı dilbilimci ve Türkolojist Vilhelm Thomsen tarafından deşifre edilen yazıtlardaki metinlerin tamamına, Thomsen’in “Inscriptions De L'orkhon Déchiffrées” kitabından erişebiliyoruz. Kitapta bu ifadelerden herhangi birine rastlanmıyor.
Kaynak: Shutter Stock, Kül Tigin Yazıtı
Konuyla ilgili başvurulabilecek bir diğer kaynak da, Prof. Dr. Muharrem Ergin’in Orhun Kitabeleri kitabı. İddia konusu sözlere dair bu kitapta da herhangi bir bilgi yok.
Bu kitaba göre, 10. yüzyıla kadar konuşulan Türkçe, eski Türkçe olarak kabul ediliyor. 10. yüzyıl ve 13. yüzyıl arası ise Orta Türkçe dönemi olarak görülüyor. Bu dönemde Türkler, Karahanlı Türkçesini yazı dili olarak kullanmış. Sonrasında İslamiyetin kabul edilmesiyle, Arap alfabesi kullanılmaya başlanmış.
Bu sözlerin ilk olarak kim tarafından ortaya atıldığına dair bir bulguya da ulaşılamıyor. Bazı paylaşımlarda ise bu sözler, Kadim Türk Töresi başlığı altında yer alıyor. Diğer yandan bu sözlerin sekizinci yüzyıla kadar geriletilebileceğini iddia etmek güç. "Her" ve ilgi zamiri olan "ki" Türkçe'ye 13. yüzyılda Farsça'dan geçti.
‘13. yüzyıla kadarki hiçbir eserde bu sözler yok’
Teyit Orhun Anıtları konusunda uzman Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu Üyesi ve Yazıt Bilimi Kolu'nun Kurucu Başkanı Prof. Dr. Cengiz Alyılmaz'a ulaştı. Yazıtlar üzerinde 30 yılı aşkın zamandır çalışan Alyılmaz, bu ifadelerden hiçbirinin yazıtlarda geçmediğini ifade etti. Alyılmaz bu tür yaklaşımların eski Türk yaşayış ve inanışına olan ilgiyi artırdığını, ancak iddiaların bilimsellikle bağdaşmadığını da ekledi.
Orhun Anıtları alanında bir başka uzman Prof. Dr. Erhan Aydın ise, sadece Orhun Anıtları değil, 13. yüzyıla kadarki ele geçmiş hiçbir eserde bu sözlerin geçmediğini vurguladı.
