5 Haziran 2021 tarihinde yayınlanan Resmi Gazete’nin ardından sosyal medyada ve bazı haber sitelerinde nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotasının yüzde 100 artırılarak, yüzde 2,5’tan yüzde 5’e çıkarıldığı iddia edildi. Bu durum Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın 14 Haziran 2021’de ABD Başkanı Joe Biden’la yapacağı görüşmeyle ilişkilendirildi ve NBŞ indiriminin “hediye” gibi sunulduğu öne sürüldü.
Kota 4634 sayılı Şeker Kanunu’na göre belirleniyor
Nişasta bazlı şeker kotasının yüzde 100 artırıldığı ve yüzde 2,5’tan yüzde 5’e çıkarıldığı haberleri 5 Haziran 2021 tarihinde Şeker Kotalarının Düzenlenmesi ve Uygulanmasına İlişkin Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmeliğe dayanıyor. Ancak yönetmelikte 4634 sayılı Şeker Kanunu’ndakinden farklı bir ifade yer almıyor.
Türkiye’deki şeker üretimindeki usul ve esaslar ile fiyatlandırma, pazarlama ve kota gibi konular, 4634 sayılı Şeker Kanunu’na göre belirleniyor. Şeker Kanunu’nun ikinci bölümünde kotaların tespiti, iptal ve transferlerinin cumhurbaşkanı kararına bağlı olduğu görülüyor.
Buna göre nişasta bazlı şekerler için belirlenecek toplam kota, ülke toplam kotasının yüzde 5’ini geçemiyor. Cumhurbaşkanı bu oranı yüzde 50’ye kadar artırıp azaltabiliyor.
Bu karar 2018 yılında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) kapsamında kota miktarı yüzde 10’dan yüzde 5’e düşürülerek değiştirilmiş. Ayrıca bu miktarı daha kabine belirlerken, KHK’nin 132. maddesiyle yetki cumhurbaşkanlığına geçmiş.
2020-2021 yılı için NBŞ kotası yüzde 2,5
Nişasta bazlı şeker kotasının Cumhurbaşkanlığı kararınca belirlenmesinden dolayı yıllar içinde de kota yüzdesi değişiklik gösterebiliyor. Örneğin 2019 yılında alınan kararda nişasta bazlı şeker kotası ülke toplam kotasının yüzde 2,5’i olan 67 bin 500 ton olarak belirlenmiş. Pancar şekeri kotası ise yüzde 5.
2021 yılına bakıldığında bu yüzdenin hem pancar hem de NBŞ için aynı kaldığı görülüyor.
Türk Şeker’in 2020 yılı sektör raporunda da 2020-2021 ve 2021-2022 pazarlama döneminde NBŞ kotasının ülke toplam kotasına göre yüzde 2,5 oranında olacağı bilgisi verilmiş.
Tarım ve Orman Bakanlığı da iddiaların asılsız olduğu açıklamasını yaptı.
Nişasta bazlı şeker neden tartışılıyor?
Nişasta bazlı şeker; mısır, patates, buğday gibi bitkilerden izole edilerek nişastadan elde edilen ve temel olarak glukoz veya fruktoz içeren şekerlere deniyor. Dünyada yiyecek ve içeceklerde sofra şekeri olarak bilinen sakkarozdan sonra ikinci büyük kullanım payına sahip tatlandırıcı türü, nişasta bazlı şekerlerden oluşuyor. Türkiye’de 2018 yılında Sağlık Bakanlığı da NBŞ’nin sağlığa etkileri konusunda da bir rapor hazırlayarak kullanımının artırılmamasını hatta azaltılması için çalışmaların yapılması gerektiğini belirtmiş.
NBŞ’nin insanlarda metabolik sendrom ya da obezite gibi etkilerini gösteren bilimsel çalışmalar da bulunuyor. Bu yüzden nişasta bazlı şekerin fazla tüketilmesi tartışma yaratıyor.
