Sosyal medyada paylaşılan bazı gönderilerde, Kastamonu’da bulunan Nasrullah Camii’ye restorasyon yerine “badana” yapıldığı, yani caminin orijinal kalem işlerinin tahrip edildiği iddia edildi. Aynı iddia, birçok internet sitesinde de konu edildi.
Ancak iddia gerçeği yansıtmıyor. Nasrullah Camisi’ne restorasyon esnasında badana yapılmadı ve yapının kalem işi süslemeleri tahrip edilmedi. Yapının restorasyonu sırasında I. dönem üslubu önceliklendirildi.
İlk dönem kalem işleri önceliklendirildi
Yapının restorasyonu, 2016 yılında Gürsoy Grup tarafından tamamlanmış. Gürsoy Grup’un internet sayfasında yer alan açıklamaya göre caminin restorasyon çalışmalarında yapının temizliği ve bakımı, özgünlüğü bozulmadan yapıldı.
“Caminin restorasyon çalışmaları kapsamında, çimento esaslı derz ve sıvalar temizlenmiştir. Cami içinde kubbe ve duvarların tamamında sıva raspaları sonucu, 19. yüzyıla tarihlenen kalem işlerine ulaşılmış, elde edilen bulguların konservasyonu yapılarak koruma altına alınmıştır. Kurşun çatı örtüsü özgün çatı kasnakları açığa çıkartılarak, kurşun kaplama yenilenmiştir. Özgün ahşap tavan ve kapı korkuluklarının temizlikleri yapılmış ve tamamlanarak korunmuştur. Son cemaat mahallinde bulunan muhdes demir doğramalar sökülerek cephe düzeni ile uyumlu şeffaf doğramalar ile kapatılmıştır. Daha önce geçirdiği onarımlar nedeniyle cephe estetiğini ve oranlarını kaybeden şadırvanda özgün detaylar ortaya çıkarılmıştır. Restorasyonu tamamlanan eser, 2016 yılında yeniden ibadete açılmıştır.”
Gürsoy Grup, daha önce İstanbul Arkeoloji Müzesi, Galatasaray Üniversitesi ve Süleymaniye Camisi gibi yapıların da restorasyonunu gerçekleştirmiş.
Geçtiğimiz günlerde iddiaların gündeme gelmesi ardından Vakıflar Genel Müdürlüğü de açıklama yaptı. Açıklamada restorasyonda yapının bütünlüğünün korunduğu, temizlenip özgün haliyle bırakıldığı ifade ediliyor ve “badana yapıldığı” iddiaları reddediliyor. Restorasyon projesi, camideki kalem işi bezemeleri için İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Baha Tanman’dan uzman görüşü alınarak hazırlanmış.
İlk dönem kalem işleri 1746 onarımına ait
Teyit, konuyla ilgili bilgi almak için Prof. Dr. Tanman’a ulaştı. Tanman, “restorasyon yerine badana yapıldı” iddialarının hiçbir bilimsel dayanağı olmadığını ve gerçeği yansıtmadığını belirtti.
Tanman’ın Teyit’e ilettiği restorasyon raporuna göre, caminin inşa edildiği II. Bayezid dönemine ait hiçbir kalem işi izine rastlanmadı. Dolayısıyla yapının ilk zamanından kalan bezemelerin yok edildiği iddiaları zaten doğru değil. Yapıda iki farklı döneme ait kalem işi tabakası tespit edildi. I. döneme ait olan kalem işi tabakasının 1746 yılında yapılan onarım sonrasına ait olduğu kesin ve büyük ihtimalle 1875 onarımının ürünleri.
Cami zaman içinde birçok değişim geçirmiş. Raporda, kendi dönemlerinin zevkini yansıtan kalem işlerinin, “belge” niteliğinde değerlendirilmesi ve korunması gerektiği önerilmiş. Yapılan restorasyonda da bu öneriye uygun olarak I. dönem işleri önceliklendirilmiş. Örneğin kubbe, tonoz, pencere ve kapı çevrelerinde I. dönem kalem işlerinin kullanılması uygun görülmüş. Benzer şekilde desen tespit edilemeyen kubbelerde I. dönem kalem işi bezemesi örnek alınarak kalem işi uygulamasının yapılması önerilmiş.
Restorasyon sonrası kubbedeki detayların korunduğu görünüyor. Kaynak: Güryapı Taahhüt
II. dönemden bazı parçalar korundu
Sosyal medyada tepkiye yol açan değişim, caminin atmosferinin değişimi olabilir. Ancak bunun da bir sebebi var. Yapının günümüzde "öncesi” fotoğrafı olarak paylaşılan koyu renklerin hakim olduğu tonlar, II. dönem kalem işlerinden kaynaklanıyor. Gözlenen karanlık ve ağır atmosferi ortadan kaldıracağı düşünülerek, II. dönem kalem işleri görece sınırlı bir yüzeyde bırakılmış ve yerlerini I. dönem kalem işlerine bırakmaları uygun görülmüş.
Yapıda II. dönem üslubu kısıtlı olarak korunmuş olsa da, bütünüyle yok sayılmış değil. Raporda, cami hariminde yer alan II. dönem kalem işi bezemeyle bütünleşen hat programının, bütünüyle korunduğu ifade ediliyor. Eserin kent belleğindeki önemi de göz önünde bulundurularak, bu döneme ait bezemelerin bir kısmı, dönem eki olarak kabul edilmiş. Ortaya çıkan sonuç, caminin salt II. dönemi yansıtan halini bilenlerce yadırgansa da, bu durumun “özgünlüğün bozulması” olarak algılanması doğru değil. Değişim baştan savma bir restorasyondan değil, restorasyon esnasında yapılan profesyonel bir seçimden kaynaklanıyor.
Mimar Sinan Genim de, restorasyonda 1750’lerde yapılmış orijinal kalem işlerinin esas alındığını, sonradan eklenmiş ve tarihi değeri olmayan işlerin dışarıda bırakıldığını söyledi; eleştirilerin haksız olduğunu dile getirdi.
Anadolu Ajansı da, yapının kubbesinde ilk döneme ait bezemenin ortaya çıkarıldığını gösteren bir fotoğraf paylaştı.
Nasrullah Camii
Nasrullah Külliyesi bünyesinde bulunan Nasrullah Camii, 1506 yılında II. Bayezid döneminde Kastamonu Kadısı Nasrullah tarafından yaptırıldı. Külliye bünyesinde medrese, şadırvan ve türbe de bulunuyor. Cami, Kastamonu’nun en büyük camisi olma özelliği taşıyor. Cami halk arasında milli mücadele yıllarında Mehmet Akif Ersoy’un yaptığı konuşmalarla da ün kazanmış.
İlginizi çekebilir: Fotoğraflar V. Murat Av Köşkü hamamının restorasyon öncesi ve sonrasını gösteriyor
İlginizi çekebilir: Sultanahmet Camisi’nin restorasyonu sırasında 400 yıllık pencerelerin kırıldığı iddiası
Sonuç olarak iddia doğru değil. Nasrullah Camisi’ne badana yapılmadı. Yapının restorasyonu sırasında I. dönem eserlerine öncelik verildi. İddia, çarpıtmaya örnek.
