Sosyal medyada yer alan paylaşımlarda Nasreddin Hoca’nın çok eşlilikle alakalı bir hikayesinin bulunduğu kitabın 8 yaşındaki çocuklar için olduğu iddia edildi.
Kitabın tartışmalara yol açan “Seçme ve Fark etme” isimli bölümünde yer alan “İki Eş” isimli hikayede Nasreddin Hoca’nın iki eşi olduğu belirtiliyor. Kitapta yer alan hikaye şöyle:
Nasreddin Hoca’nın iki eşi varmış: İlk eşi Leyla ve onun teyzesinin kızı Ceren.
Leyla ile Ceren, Hoca’nın kimi daha çok sevdiği üzerine sürekli tartışır, sık sık “Hangimizi daha çok seviyorsun” diye Hoca’ya sorarlarmış.
Ancak Hoca, evin huzurunun kaçmasından korkarak bu tehlikeli tartışmaya karışmaz, birini daha çok sevdiğini söyleyerek taraf olmaktan kaçar, ikisini de eşit sevdiğini söylermiş.
Gelgelelim günün birinde iki kadın, sedirinde rahat rahat oturduğu sırada Hoca’yı inatla köşeye sıkıştırıp ona şu soruyu sormuşlar:
“Farz et ki üçümüz aynı kayıkta giderken ikimiz birden suya düşüveriyoruz. Önce hangimizi kurtarırsın?”
Nasreddin biraz duraksadıktan sonra cevap vermiş:
“Leyla, herhalde insan senin yaşına gelinceye kadar azıcık yüzme öğrenmiş olur!”
Tudem Yayınları tarafından basılan kitapta Nasreddin Hoca’nın iki eşiyle ilgili bir hikaye yer alıyor ancak bağlamından koparılarak anlatılan hikayenin bulunduğu bu kitap 10 yaşından büyük çocuk ve gençlerin felsefi kavramları Nasreddin Hoca’nın fıkralarının alt metinlerini okuyarak ve tartışarak öğrenmesini amaçlıyor.
Söz konusu hikaye, Tudem Yayınları tarafından basılmış olan, Oscar Brenifier ve Isabella Milliont tarafından yazılmış “Nasreddin Hoca ile Düşünmeyi Öğrenmek” kitabından. Tudem’in web sitesinde kitabın 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerine hitap ettiği belirtiliyor. Yazarlar kitabın giriş kısmında Nasreddin Hoca hikayelerinin öğretici olduğunu ve Nasreddin Hoca’nın kişilik özellikleri, toplumu temsil etmesi ve toplum tarafından anlaşılış şekillerinin Nasreddin Hoca’yı seçme nedenleri olduğunu belirtiyorlar.
Kitap hakkında soru önergesi verilmişti
Kitabın ilkokul seviyesindeki öğrencilere dağıtıldığı iddiası ise Sözcü, Cumhuriyet,T24 gibi haber sitelerinde yer aldı. Bu durumla alakalı olarak CHP İstanbul Milletvekili Didem Engin 1 Mart 2016 tarihinde dönemin Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı’ya yazılı soru önergesi verdi. Soru önergesine gelen cevapta söz konusu kitabın Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından belirlenen tavsiye edilen eserler arasında yer almadığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından verilen hiçbir eğitim materyalinde bu tarz cinsiyetçi ifadelerin yer alamayacağı belirtildi.
Brenifier: “Eleştiriler komik”
Kitabın yazarlarından Oscar Brenifier’in kurucusu olduğu ve başkanlığını yaptığı Institut de Pratiques Philosophiques (Felsefe Uygulamaları Enstitüsü)’nün sitesinde söz konusu kitabın İngilizcesi de yer alıyor. İngilizce versiyona bakacak olursak aynı hikayenin burada da yer aldığını görebiliriz.
teyit.org’un ulaştığı Oscar Brenifier kitapla alakalı eleştirileri komik bulduğunu, Nasreddin Hoca’nın çok yönlü hayali bir karakter olduğu için bu tarz bir hikayenin garipsenmesini anlamlandıramadığını belirtti. Brenifier;
Birçok insan Nasreddin Hoca’nın hikayelerinin sadece komediden ibaret olduğunu sanıyor. Kitabımda da görebileceğiniz gibi Nasreddin Hoca’nın hikayelerinin daha derin anlamlar içerdiğini göstermek istedim. Nasreddin Hoca’nın hikayeleri Türkler tarafından oluşturuldu. Ben de bu içeriğin analizini yaparak yorumlamaya çalıştım.
Kitabın 2. baskısını yapacak bir yayıncı bulamadığını belirten Brenifier, Nasreddin Hoca gibi kendine özgü ve büyük bir karakterin daha iyi anlaşılması gerektiğini söyledi.
Kitabın tartışmaya yol açan ilgili bölümündeki alıştırma kısmında yer alan sorularda ise şunlar yer alıyor; “Bir kişi iki insanı eşit şekilde sevebilir mi?” “Farklı sevgi biçimleri var mıdır?” “Sevmeyi mi yoksa sevilmeyi mi tercih ederiz?” “Neden kıskanırız?” “Aşk rasyonel midir?” “Çok eşlilik yasaklanmalı mıdır?”
Kitabın öne çıkan özellikleri arasında ise; “Çocukların gündelik yaşamlarında birbiriyle karıştırdıkları kavramları sorgulamalarını sağlar. Bunu dayatarak ya da tek doğru bir yanıtla açıklamayıp çocukların farklı açılardan düşünmelerini ve soru sormalarını sağlar.”
Tudem Yayınları: “Çocuklar için yayınladığımız tüm kitaplarda amacımız sorgulayan insanlar yetişmesine katkıda bulunmak”
teyit.org’un ulaştığı Tudem Yayınları Genel Yayın Yönetmeni İlke Aykanat Çam da bu kitapların çocukların eleştirel bakmasını sağlama amacı taşıdığını ifade etti.
Nasreddin Hoca ile Düşünmeyi Öğrenmek kitabının yazarı Oscar Brenifier ve Isabelle Millon dünyaca ünlü felsefeciler ve bir çok ülkede, özellikle eğitimcilere yönelik felsefe eğitimleri veriyorlar. Oscar Brenifier 18 kitaptan oluşan Filozof Çocuk serimizin de yazarı. Yıllardır Türkiye’de de bir çok eğitim vermiş, etkinlikler gerçekleştirmiştir. Tüm kitaplarından anlaşılacağı üzere, Oscar Brenifier hiçbir zaman çocuklara cevaplar ya da bilgiler vermez. Bunun yerine, onlara zor konularla ilgili zor sorular sorar, onların merakını tetikler, düşünmelerini sağlamaya çalışır. Çünkü Oscar Brenifier’ye göre felsefe, kendi adına düşünebilmektir; başkalarının söylediklerini bir kenara koyup kendi fikirlerini oluşturabilmek. Çocuklar için yayınladığımız tüm kitaplarda amacımız sorgulayan insanlar yetişmesine katkıda bulunmak. Oscar Brenifier’nin kitapları bu amacın en iyi örneklerinden. Kendisi, Nasreddin Hoca’nın büyük bir felsefeci olduğunu düşünüyor. Yıllarca, fıkralarını derlemiş, çocuklar ve eğitimciler için bu kitapta 12 fıkrasını seçerek kullanmış.
Oscar, kitabın bu bölümünde seçim yapma, karar verme, ayırt etme, sevme, sevilme üzerine tartışma yaratmaya çalışıyor. Bunu da çok bilindik bu fıkra ile yapıyor. İki eş olumlanmıyor, özendirilmiyor. Sadece yüzyıllardır bilinen bir hikaye anlatılıyor.
Gözlemlerimize dayanarak şunu söyleyebilirim, yetişkinlerin takıldığı bu noktalara çocuklar takılmıyor, daha geniş bakabiliyorlar. Yetişkinler de öyle korkmuşlar ki, mümkün olduğunca steril alanlar yaratmak istiyorlar çocukları için. Ülkemizde hala var olan çok eşliliğin karşılarına böyle çıkmasına bile tahammül edemiyorlar. Düşünmeden yargılayıp “gericilik” yaftasını yapıştırıyorlar. Bu korku niye? Bırakın çocuklar sorgulasın kendi doğru yanlışlarını tanımlasınlar.
Ayrıca Tudem Yayınları tarafından basılan Oscar Brenifier ve Isabelle Millon'ın başka kitaplarının yer aldığı "Düşünmek Çocuk Oyuncağıdır" isimli bir kitap serisi bulunuyor. Filozof Çocuk kitap serisinin içerisinde "İyilik nedir?", "Özgürlük ne işe yarar?", "Neden varım?", "Hepimiz eşit miyiz?", "Sevgi nedir?" gibi kitaplar bulunuyor.
Aynı zamanda Nasreddin Hoca ve iki eşiyle alakalı bu hikaye sadece bu kitapta yer almıyor. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öğretim görevlisi Hasan Güneş ve Rekabet İlköğretim Okulu’ndan Nadide Güneş’in kaleme aldığı “Personal Characteristics of Nasreddin Hodja and His Wives” (Nasreddin Hoca ve Eşlerinin Kişisel Özellikleri) isimli makalede Nasreddin Hoca’nın iki eşinin olduğundan bahsediliyor. Buna ek olarak “Nasreddin Hoca ile Düşünmeyi Öğrenmek” isimli kitapta da yer alan “İki Eş” isimli hikayenin bu makalede de yer aldığı görülebilir.
