Sosyal medyada sıkça paylaşılan 'Mustafa Kemal İngilizleri yenene kadar Tanrı’yı da İngiliz zannederdim' sözünün Hindistan’ın ünlü lideri Mahatma Gandi’ye ait olduğu iddia edildi. Söz çeşitli köşe yazılarına da konu olmuş.
Söz 2015 yılından bu yana dolaşımda
Anahtar kelimelerle internette arama yaptığımızda sözle ilk kez, 18 Mart 2015’te, ‘Polat Besbudak’ isimli kullanıcının paylaşımında karşılaşıyoruz. Daha sonra 19 Mayıs 2016’da Facebook’taki bir paylaşımda 'Aslı Çelebi' isimli kullanıcının yorumu geliyor. Her iki hesabın paylaşımında da herhangi bir kaynak mevcut değil.
Teyit kullanıcılara ulaştı ancak yanıt alamadı.
Paylaşımların viralleşmesi ise 2020 yılında Destek yayınlarından çıkan ve Gamze İyem’in yazdığı ‘Mahatma Gandi-Sevgi Dünyadaki En İncelikli Güçtür: Mustafa Kemal İngilizleri Yeninceye Kadar Tanrı’yı da İngiliz Sanıyordum’ başlıklı kitabın basılmasıyla başlıyor.
Kitap incelendiğinde ne iddiadaki söze ne de Atatürk hakkında başka bir bilgiye rastlanıyor. Yani söz sadece kapakta kullanılmış.
Teyit konuyu köşesine taşıyan Ayşe Sucu’ya da ulaştı. Sucu, sunuculuğunu yaptığı ABB TV’deki ‘İnsana Dair’ isimli programının 15’inci bölümüne konuk olan Prof. Dr. Ahmet Akbulut’un bu sözleri kullandığını belirtti. Sucu ayrıca Halk TV’de Prof. Naim Babüroğlu’nun da aynı sözden alıntı yaptığını sözlerine ekledi.
Akbulut’un katıldığı programın ise 23’üncü dakikasında bu sözü kullandığı anlaşılıyor. Ancak kendisi herhangi bir kaynağa atıfta bulunmamış.
Babüroğlu’nun katıldığı programın tamamına erişilemese de bir Twitter paylaşımında bu sözü kullandığı görülebiliyor. Bunun üzerine Teyit, Babüroğlu’na ulaştı. Babüroğlu, ‘sözü aldığı kaynağı hatırlamadığını’ söyledi.
Konuyla ilgili aramalara devam ettiğimizde Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın farklı ülkelerde Atatürk hakkında söylenen sözleri topladığı bir bilgi bankasına erişebiliyoruz. Burada yapılan aramada da bir sonuç alınamıyor.
Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu da Atatürk döneminde Türkiye-Hindistan ilişkilerini ele alan bir makale hazırlamış. Bu çalışmada ülkede Atatürk'ün ölümüyle bir yas tutulduğu belirtilmiş ve dönemin Hindistan Müslümanları Birliği’nin Genel Başkanı Muhammed Ali Cinnah'ın sözlerine yer verilmiş. Ancak burada da Gandi'ye ilişkin böyle bir söz bulunmuyor.
Aralamalarımızı Hintçe yaptığımızda herhangi bir bulguya ulaşamıyoruz. Sözü İngilizceye çevirip aradığımızda ise paylaşımların Türkiye ile bağlantılı hesaplarca yapıldığı anlaşılıyor.
Söze herhangi bir kaynakta rastlanmıyor
Bir çok akademik makalede tek kaynak olarak gösterilen R.K. Sihna’nın yazmış olduğu 'Mustafa Kemal ve Mahatma Gandi' isimli kitapta Gandi'nin, Cumhuriyet kurulurken açıklamalarına rastlanıyor. Gazete yazılarına göre Gandi İngilizlerle mücadele için, Türkiye Cumhuriyeti’ne bir çok alanda destek çağrıları yaptı ve parlamentoda para toplanmasına öncülük etti. Ancak buna rağmen, R.K. Sihna’nın kitabı dahil hiçbir kaynakta 'Mustafa Kemal İngilizleri yenene kadar Tanrı'yı da İngiliz zannederdim' sözü bulunmuyor.
Teyit Gandi'nin eserleri ve çalışmalarını derleyen Mani Bhavan’a da ulaştı. Onlar da herhangi bir kaynakta bu söze rastlayamadı. Gandi’nin toplu eserleri tarandığında da bu sözle karşılaşılamıyor.
Teyit Hindistan merkezli doğrulama organizasyonu Boom'a da ulaştı. Boom ekibi de Hindistan kaynaklarında taramalar yaptı ancak sözle ilgili hiçbir bilgi bulamadı.
Sözü, 2 Ekim 2021’de Hindistan’ın Türkiye Büyükelçiliği’nin resmi Twitter hesabı da paylaşmış ancak, herhangi bir kaynak belirtmemiş. Buna karşılık Teyit’in büyükelçiliğe kaynak hakkında attığı mesaja yanıt alınmadı.
