Prof. Dr. Mehmet Ceyhan her fırsatta hastalıkları tedavi etmede aşılara verdiği önemi dile getiriyor. Ancak sosyal medyadaki iddialara göre, 2005 yılında kurulan Aşı Çalışma Grubu’nun direktörü olan Mehmet Ceyhan’ın çalışmalarında, çocuklar ilaç firmaları için denek olarak kullandı. 2018 yılında da 1 milyon 628 bin doz aşının tarihi geçmesine rağmen 63 bin çocuğa yapıldığı ileri sürülüyor.
Çocuklar zorla aşı çalışmalarında yer almıyor
Şu an aktif olmayan ve 2005 yılında kurulan Aşı Çalışma Grubu Türkiye’de çocukluk ve yetişkin yaş grubunda aşı ve bağışıklama ile ilgili uygulama politikaları belirleyecek etik kurallara uygun bilimsel çalışmalar yapmak amacıyla kurulmuş. Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’ın yanı sıra birçok bilim insanı bu grupta yer almış. İlaç şirketlerinden temsilcilerin de yer aldığı görülüyor.
Aşı Çalışma Grubu’nun internet sitesinde 2005 yılından 2015 yılında kadar Enfeksiyon Hastalıkları Derneği ile ortak olarak aşı sempozyumları gerçekleştirdiği görülüyor. 2005 yılından itibaren aşı takvimine eklenen aşılarda da bu grubun katkısı olduğu anlaşılıyor. Yanı sıra bilimsel çalışmalara da katkıları olduğu görülüyor.
İddiada gösterildiği gibi Ceyhan’ın içinde yer aldığı bu çalışma grubunun çocukları zorla “denek” olarak kullandığı yok. Zaten Türkiye’de, dünyada olduğu gibi, aşı çalışmaları gönüllü katılımcılarla gerçekleşiyor. Çocuklar, aşı çalışmalarında da ebeveynleri veya yasal vasilerinin rızasıyla çalışmalarda yer alıyor. Beri yandan bu tür çalışmalar Sağlık Bakanlığı İlaç ve Tıbbi Cihaz kurumu tarafından denetleniyor.
Çocukların ailelerinin rızası alınıyor
Prof. Dr. Ceyhan, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı. Çocuk doktoru olduğu için, yürüttüğü çalışmalar da çocukların rahatsızlıkları ve tedavileriyle ilgili. Aşıların çocuklarda etkili ve güvenli olduğunun kanıtlanması için, klinik denemelerle sınanmaları gerekiyor.
Prof. Dr. Ceyhan’ın aşılarla ilgili yaptığı çalışmalarda, katılımcılarının ebeveynleri ya da yasal vasilerden izin alınıyor. Örneğin 2013 yılında The News England Journal of Medicine’da yayınlanan, çocuklarda hafif ve orta şiddetteki gribi önlemeye yönelik aşı çalışmasında üç ila sekiz yaş arası 5 binin üzerinde çocuk yer almış. Çalışmada, ebeveynler veya yasal temsilcilerden yazılı onay alındığı belirtiliyor. Yine 2018 yılında 12-14 yaş arasındaki 800 üzerinde çocukların yer aldığı çalışmada da ailelerin onayının alındığı aktarılıyor. Bu çalışmalar sadece Türkiye’de değil, Kanada, Güney Afrika, Lübnan, Tayland gibi ülkelerde de yürütülmüş. Herhangi bir olumsuz sonuç da kaydedilmemiş.
Çalışmalarda destek alınan GlaxoSmithKline, Pfizer gibi ilaç şirketleri de açıkça belirtilmiş. Ancak bu da Ceylan’ın çalışmalarına has değil; klinik çalışmalar genelde ilaç şirketleri tarafından finanse ediliyor. Bu etik olarak tartışmalı, ancak özellikle birden fazla ülkede yürütülen çalışmalar desteğe ihtiyaç duyuyor; bunu da ilaç şirketleri sağlayabiliyor. Mesele, bu bağların şeffaf bir biçimde ortaya konması, deneme protokolleri ve sonuçların denetime açık olabilmesi.
Tarihi geçmiş aşıların Ceyhan ile bağlantısına rastlanmıyor
2018 yılında Sayıştay’ın Sağlık Bakanlığı raporunda 1 milyon 628 bin aşının miadının il sağlık müdürlüklerinin depolarında dolduğu; bunların 63 bin çocuğa uygulandığı belirtilmişti (sayfa 85-87). Rapor, aşıların takibine yönelik yapısal bir soruna işaret ediyordu.
Sağlık Bakanlığı o dönem bayat aşıların çocuklara yapılmadığını savundu. Ancak aşıların hangi kurumda kimlere yapıldığı ile ilgili bir bilgi yok. Konuyla Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’ı bağlantılandıran herhangi bir dokümana da rastlanmıyor.
