30 Ekim 2020’de Ege Denizi’nde yaşanan depremin ardından ortaya atılan iddiaya göre, mavi dolunay olarak adlandırılan durum, depremlerin habercisi olabilir. İddia CNN Türk'te yayınlanan bir programda da gündeme geldi.
Depremlere faylar neden oluyor
Depremler yerkabuğundaki fayların kırılmasıyla oluşuyor. Buna ek olarak çöküntü ve volkanik patlamalar da depreme neden olabiliyor. Jeolojik levhaların yer altındaki hareketi sıkışma ve bükülmeleri beraberinde getiriyor. Nihayetinde levhaların birbirlerini sıkıştırdıkları alanlarda yer kabuğu kırılıyor ve büyük bir enerji açığa çıkıyor.
“Mavi ay” genel olarak bir ay içinde yaşanan ikinci dolunay olarak tanımlanıyor. Belirli zamanlarda sanıldığı gibi ayın maviye dönmesi de bir yanılsama. Ayın mavi olarak rapor edilmesi havadaki toz, kül ve bulutlarda bulunan su buharıyla alakalı. Yani ayın rengi değişmiyor, sadece dünyadan bakanlar çeşitli faktörler yüzünden onu mavi görüyor.
Dünyadaki depremleri ayın hareketleriyle ilişkilendirmek, sorunlar barındırıyor. Yeryüzünde her an irili ufaklı depremler yaşanıyor. Örneğin istatistiklere göre dünyada her yıl 6.0 ila 6.9 şiddeti arasında yüzlerce deprem meydana geliyor. Bu depremlerden birinin “süper ay” ya da “mavi ay” olarak nitelenen bir zamana gelmesi, son derece olağan bir rastlantı.
Ay ile depremler arasındaki ilişkiye yönelik önemli çalışmalardan biri 2018’de yapılmış. USGS’den Susan Hough ve grubu 1600 yılından günümüze şiddeti 8.0 veya daha fazla olan 204 depremi incelemiş. Çalışmanın sonucuna göre depremler ile ayın evreleri ya da yılın belirli zamanları arasında bulunan ilişki rastlantısallıktan ibaret.
Dünyanın ilk deprem araştırma kurumlarından biri olan British Geological Survey’e göre depremler ve ay arasında bir alaka yok. Benzer şekilde ABD’deki saygın deprem kurumu USGS da, ayın yarattığı gelgitler ve depremler arasında mühim bir ilişki olmadığını söylüyor.
Japonya’da yapılan araştırma tartışma yarattı
Japonya’da 2016 yılında bir grup araştırmacı tarafından yapılan araştırma gelgitler ve depremler arasında bir bağ olabileceğini söylüyor. Araştırmaya göre minik kaya bozulmalarının devasa kırılmalara dönüşme olasılığı gelgit stresi yüzünden artabiliyor. 2016 yılında ABD’de o dönem yaşanan süper ayın depremleri tetikleyeceği iddiası bu makale kaynak gösterilerek paylaşılmış. Snopes’ta yer alan analize göre gelgitin faylar üzerinde yarattığı etki ihmal edilebilir düzeyde ve oldukça küçük.
Teyit konu hakkında Gazi Üniversitesi Deprem Mühendisliği Uygulama Araştırma Merkezi’nden Doç. Dr. Bülent Özmen ile görüştü. Özmen, depremlerin yerkabuğunun altındaki levhaların hareketleriyle meydana gelen doğa olayları olduğunu; ay tutulması, mavi ay gibi döngülerin depreme yol açmasının mümkün olmadığını ifade etti.
Dünyada ve Türkiye’de yaşanan depremlerin ardından yaygın medyada bilimsel olmayan iddialar gündeme gelebiliyor. Teyit daha önce depremleri önceden tahmin ettiği iddia edilen kişiler hakkında analizler hazırlamıştı. Daha önce yayınlanan “Korelasyon nedensellik değildir” başlıklı bir yazıda farklı olaylar arasındaki korelasyonun nedensellik barındırmayacağının da altı çizilmişti.
