Mamografinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkilerinin olduğu iddiası zaman zaman basında ve sosyal medyada yer buluyor, yani eski bir iddiadan bahsediyoruz. Aynı iddia yakın zamanda kendini maske karşıtı olarak tanımlayan bir kullanıcı tarafından da dile getirildi. Türk Anti-Psikiyatri Topluluğu yöneticilerinden olduğunu da söyleyen kullanıcı adına Ekşi Sözlük’te açılmış bir başlık da var.
10 dakikalık videoda mamografinin yaydığı radyasyonun kansere yol açtığı, hatta meme kanserindeki artışa bizzat mamografinin neden olduğu, kanserin hekim hatasından kaynaklandığı ve erken tanı diye bir şeyin olmadığı iddia ediliyor.
Dünya genelinde öncelikli yöntem mamografi
Meme kanserinin erken tanısı için kullanılan mamografi, doktorlarca 40 yaşından büyük kadınlar için düzenli olarak yapılması önerilen bir yöntem. Yaş aralığı 40-49 olan kadınlar için bir ya da iki yıllık düzenli aralıklarla mamografi öneriliyor. Belirti görülmesi halinde 30 yaşını geçmiş kadınlar için de tercih ediliyor.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre mamografi meme kanserinin erken tanı aşamasında güvenli bir uygulama. Türkiye’de de Sağlık Bakanlığı, görülme sıklığı en yüksek tür olan meme kanserinde ölüm oranının azalması için 40-69 yaş arası kadınların yüzde 70’ine mamografi testi yapmayı hedefliyor. Yani mamografi, Türkiye’nin de yaygın olarak uyguladığı bir tanı yöntemi. Bu kanser türünde Amerika Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezi’ne (CDC) göre tanı yönteminde öncelik ultrason olsa da, şüphe halinde mamografiye başvurulmalı. Britanya’da da mamografi öncelikli yöntem. (Sayfa 19)
Mamografi sırasında maruz kalınan radyasyonun kansere neden olduğu iddiası, komplo teorilerinde sık sık yer alsa da, tıp otoriteleri bu seviyede düşük radyasyonun insan sağlığı ve meme kanseri ihtimali üzerinde kanıtlanmış etkisi olmadığını vurguluyor. Ancak aksini kanıtlayan pek çok çalışma var. Örneğin The Lancet’te 2020 Ağustos’unda yılında yayınlanan bir araştırma, 40 yaşından sonra yapılan mamografi taramalarının kadınlarda ölüm oranını azalttığını ortaya koymuş.
“Aşırı tanı” ihtimali, bilgilendirme zorunluluğuna vesile oldu
2012’de yayınlanan bir araştırma mamografinin olası yan etkilerinden bahsetse de, bu zarar yalnızca “aşırı tanı”ya sebebiyet verme ihtimali ile ilgiliydi. Araştırmaya göre mamografi ile birlikte meme yapısı içinde bulunması muhtemel ve normal tüm kistler görüntülendiğinden, pek çok kadın gereksiz tedavilerle yüz yüze kalabiliyordu. Ancak bu tespit, mamografiden vazgeçilmesi değil, yaptıracak kadınların konu hakkında bilgilendirilmesi kararının alınmasına vesile oldu.
Sağlık Bakanlığı mamografinin olası zararlarını şöyle sıralıyor: Yanlış negatif sonuçlar, yanlış pozitif sonuçlar, gereksiz teşhisler (aşırı tanı), radyasyon maruziyeti, kompresyon (bası) nedeniyle ağrı ve anksiyete. Fakat bu taramanın meme kanseri ölüm oranında yüzde 16-36 arasında azalmaya sebep olması, bu olası zararları göze almanın uygun olduğuna karar verilmesini sağlamış. Amerika Ulusal Kanser Enstitüsü’ne göre de mamografide aynı riskler sayılabilir fakat bunlar aynı zamanda göze de alınabilir.
Mamografi ücretsiz çekilebiliyor
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı politikalarına göre meme kanseri ile mücadele için 20 yaş üzerindekilerin her ay kendi kendine, iki yılda bir de sağlık kuruluşunda muayene olması; 40-69 yaş arası kadınların her ay kendi kendine el muayenesi, yılda bir sağlık kuruluşuna gözükmesi ve iki yılda bir de mamografi çektirmesi alınabilecek önlemler arasında.
Meme kanserinin sebepleri içinde yüzde 60-70 oranında çevresel faktörlerin etkili olduğu biliniyor. Gündelik diyetin sağlıksız olması da olası sebepler arasında sayılıyor. Bu iki madde değişebilir faktörlerden. Sağlık Bakanlığı her yıl ekim ayını “Mame Kanseri Farkındalık Ayı” olarak değerlendiriyor. Türkiye’de de Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri’nde (KETEM) ücretsiz mamografi çektirilebiliyor.
