22 yaşındaki İranlı Mahsa Amini, başörtüsü kurallarına uymadığı için Tahran’da İrşat (Ahlak) Polisi tarafından tutuklandıktan sonra 16 Eylül 2022’de hayatını kaybetti. Görgü tanıklarının, tutuklandıktan sonra Amini’nin taşındığı araçta şiddet gördüğünü söylemesine rağmen polis kuvvetleri şiddet iddialarını kabul etmiyor ve başörtüsünün gerekliliğinin telkin edildiği “eğitim merkezine” götürüldükten sonra rahatsızlandığını belirtiyor.
Sosyal medyada ise bir video, Amini’nin tutuklanmadan önceki son görüntüleri olduğu iddiasıyla paylaşılıyor.
Videonun sonunda görünen “Masih Alinejad” ismini arama motorlarında arattığımızda, İranlı gazeteci ve aktivistin bu videoyu kendi hesabından paylaştığını görebiliyoruz. Masih Alinejad, videoyu paylaşırken bunun Mahsa Amini’nin son anları olduğunu söylememiş. Yedi ayrı klipten oluşan bu görüntülerin hepsinin, İran’da kadınların maruz kaldığı şiddeti gösteren farklı olayların derlendiği bir video olduğunu söyleyebiliriz. Alinejad da bu videoyu, İran’daki durumu ortaya sermek için paylaşmış.
İran ahlak polisinin 22 yaşındaki Mahsa Amini'yi nasıl öldürdüğünü gerçekten bilmek istiyor musunuz? Bu videoyu izleyin ve kimsenin zorunlu başörtüsünü ve ahlak polisini normalleştirmesine izin vermeyin.
@MargaretAtwood’un yazdığı “Damızlık Kızın Öyküsü” biz İranlı kadınlar için kurgu bir eser değil, bu bizim gerçekliğimiz.
İlk klip 2022’nin Haziran ayından
Videoların hemen hemen hepsine tersine görsel arama yöntemiyle ulaşılabiliyor. Yine birçoğu Masih Alinejad’ın Instagram hesabından da paylaşılmış.
Videodaki pembe kıyafetli bir kadının göründüğü ilk klip bu hesapta paylaşılmış. Alinejad 1 Haziran 2022’de bu görüntüleri paylaşırken şöyle yazmış:
İrşat Polisi bir kadını rahatsız ettiğinde seyirci kalmamalıyız. Kirmanşah’taki tarihi Tak-ı Bostan bölgesinde İrşat Polisi bir vatandaşı tutuklamaya çalışsa da kadın buna direndi.
Geçtiğimiz günlerde Halk Kültürü Bakanı, kadınların diz üstü olan ve düğmeleri ilikli olmayan palto giymelerini yasakladı.
Yine çeşitli internet sitelerinden ve sosyal medyadan, Haziran ayında çekilen bu görüntülere ulaşılabiliyor.
İkinci klip 2019 yılından
Yine tersine görsel arama yöntemiyle haberlerine ulaşabildiğimiz ikinci olay, Tahran kent sınırları içinde yer alan Rey bölgesinde yaşanmış.
Haberlere göre kadın, bir İrşat Polisi tarafından başörtüsü olmadığı gerekçesiyle durdurulmuş. Erkek polis, kadının, kadın bir polis gelene kadar beklemesini isteyince aralarında itişme yaşanmış. Klibin ilerleyen kısımlarında ise polisin, kadını yüzüstü yere atarak sert bir müdahalede bulunduğu görülüyor.
Üçüncü klip 2018’den
Çiçekli bir elbise giyen kadının maruz kaldığı bu olaya yine Masih Alinejad’ın sosyal medya hesaplarından, YouTube’dan ve CNN gibi haber sitelerinden ulaşılabiliyor.
2018’in Nisan ayında yaşanan olayda, yine başörtüsünü kurallara uygun takmadığı için İrşat Polisi tarafından tutuklanmaya çalışılan bir kadın görülebiliyor.
Dördüncü klip 2022’nin Mayıs ayından
Zorla arabaya bindirilmeye çalışılan bir kadının göründüğü videoyu ise Alinejad’ın hesabında ve İran kaynaklı haber sitelerinde bulabiliyoruz.
Ancak Mayıs ayında gerçekleşen olayda, bu sefer güvenlik kuvvetleri İrşat Polisi değil, normal polis. Polis güçleri sonradan yaptıkları açıklamada şöyle söylemiş:
[...] Tahran emniyet müdürünün özel emri üzerine polis memurları kontrol noktasına konuşlandı. Bir arabadakiler şüpheli davranışlarda bulunduğunda durmaları istendi. Ancak bu kişiler polisin talimatını yok sayarak olay yerinden kaçmaya çalıştı. Araçta bulunan iki kadın, tutuklanırken ve emniyet müdürlüğüne götürülürken görevlilere direnerek böyle bir olaya sebep oldu.
El konulan otomobilin içinde yapılan incelemede büyük miktarda kenevir ele geçirildi ve bu konuda yasal işlem başlatıldı. Söz konusu kişilerin tutuklanma yöntemi, polis öğretilerine aykırı ve kesinlikle onayladığımız bir davranış değil. Bu hususta tüzük ve yönetmeliklere göre konu soruşturuluyor ve yasal prosedürler uygulanıyor.
Beşinci klip 2019’dan
2019’da Tahran’daki bir parkta kaydedilen görüntüler, “ahlak kurallarına uymadıkları” ve başörtülerini çıkardıkları gerekçesiyle İrşat Polisi tarafından tutuklanan gençleri gösteriyor.
Polisin iddiasına göre gençler, vatandaşlar tarafından şikayet edilen gençleri uyarmaya gelen polise saldırmış. Sonrasında ise üçü erkek, ikisi kadın toplam beş genç tutuklanmış.
Alinejad’ın söylediğine göre ise “ahlak kurallarına uygun davranmadıkları için” şikayet edilme sebepleri, parkta su savaşı yapıyor olmaları.
Altıncı klip 2021’den
Bir kadının sürüklenerek İrşat Polisi aracına bindirildiğini gösteren Ekim 2021 tarihli video, yine Masih Alinejad’ın gündeme getirdiği videolardan.
Tahran emniyet müdürü kadının “agresif davrandığı ve hakaret ettiği” gerekçesiyle tutuklandığını söylese de Alinejad, polisin, ahlak kurallarına uymayan kadınlar için sürekli başka bahaneler uydurarak tutukladığını belirtmiş.
Yedinci klip Temmuz ayından
Son görüntüleri de tersine görsel arama yöntemiyle arattığımızda karşımıza 2022 Temmuz tarihli, “Kızının tutuklanmasını önlemek için İrşat Polisi arabasının önüne geçen bir annenin çığlıkları” başlıklı bir YouTube videosu çıkıyor.
Haberlere göre, Temmuz 2022de, kadın hastalığı olduğu için kızının götürülmemesini istemiş ancak İrşat Polisi onu dinlemeyince kadın arabanın önüne geçmeye çalışmış. Olayın yaygınlaşmasıyla bu polis birimine disiplin cezası verilmiş.
İran’da İrşat Polisi
Şeriat hukukuna dayalı bir anayasayla yönetilen İran İslam Cumhuriyeti’nin kolluk kuvvetlerinin bir parçası olan İrşat Polisi ya da Ahlak Polisi, halkın İslam kurallarına uygun giyinmesini ve davranmasını sağlamakla görevli.
Suudi Arabistan, Sudan ve Malezya gibi ülkelerde de farklı isimlerde bulunan Ahlak Polisleri, bu kolluk kuvvetlerinin sert müdahaleleri sebebiyle halk tarafından hoş karşılanmıyor.
Mahsa Amini’nin ölümünün ardından İran’ın birçok şehrinde protestolar devam ediyor. Başkent Tahran’ın yanı sıra Sakkız ve Divandere gibi şehirlerdeki protestolarda, güvenlik güçlerinin müdahalesi sebebiyle şimdiye kadar beş kişi hayatını kaybetti.
