Sosyal medyada paylaşılan iddiaya göre, Küba’da ilaç çalışmalarında denek olarak tecavüzcüler kullanılıyor. Bu tercihin sebebinin ise ülkede tecavüzcülerin deney hayvanlarından daha “aşağılık” görülmesi olduğu öne sürülmüş.
Küba’da tıbbi deneylere katılım gönüllü
Küba’da ilaç ve aşıların tecavüzcüler üzerinde denendiğini gösteren hiçbir kanıt yok. Ülkenin en büyük ilaç üreticisi BioCubaFarma’nın üzerinde çalıştığı Covid-19 aşısı da, gönüllüler üzerinde denenmiş.
Aşının birinci ve ikinci fazlarında 19 ila 80 yaş 676 gönüllünün yer aldığı belirtiliyor. Ayrıca üç bilim insanının da çalışmalara katıldığı söyleniyor. Dolayısıyla Soberana 01 isimli aday Covid-19 aşısının denemelerinde tutuklu ya da hükümlülerin kullanıldığına dair bir bilgi yer almıyor.
Kurumun internet sitesinden de, aşı denemelerine katılmak için birçok gönüllünün başvurduğu belirtiliyor. Bu bilgi Küba’daki Finlay Aşı Enstitüsü’nün internet sitesinden de teyit edilebiliyor.
Aşı geliştirme çalışmalarında yer alan bilim insanları da, deneylerin randomize kontrol grubundan gönüllüler üzerinde yapıldığını açıklamış. Hatta gönüllülere katılmadan önce araştırma hakkında bilgi verildiği de eklenmiş. Deneylerde zorlama olmadığı gibi, istenen bir aşamada ayrılmak da olası. Gönüllülerden yazılı rıza alındıktan sonra, kapsamlı klinik çalışmalara başlanıyor.
BioCubaFarma Küba’da ülke genelindeki ulusal biyomedikal çalışmaları koordine de ediyor. BioCubaFarma’nın ilaç ve aşı çalışmalarının yer aldığı katalogda da insan katılımcıların gönüllü olduğu bilgisi yer alıyor. Küba’da bulunan diğer ilaç ve aşı geliştiren enstitülerin de suçluları zorla klinik deneylerde kullanıldığında dair bilgiye rastlanmıyor. Yine Küba’nın ilaç ve aşı geliştirme süreçlerinin anlatıldığı kaynaklarda da benzer bir bilgi yok.
Öte yandan ülkede yürürlükte bulunan ceza kanununda da böyle bir maddeye rastlanmıyor.
Çalışmalarda gönüllülük esas
İlaç ve aşı geliştirirken yapılan tıbbi deneylerde genel olarak da gönüllü katılımcılar yer alıyor. İnsanlar ilaç ve aşıların deneylerinde zorla sürece dahil edilmiyor. Öte yandan suçluların tıbbi deneylerde zorla kullanılması insan hakları açısından da tartışmalı. Etik olarak da değerlendirilmiyor.
Ayrıca Küba, Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesi’nin de tarafı. Böyle bir uygulama sözleşmeye de aykırı olurdu.
Nitekim Küba’da insanlarda biyomedikal araştırma sürecini ele alan bir makalede de ülkedeki araştırmalarda gönüllü katılımcıların yer aldığı belirtilmiş. Ayrıca mahkumlar üzerinde yapılacak deneylerin de rıza temelli olması gerektiği belirtiliyor. Suçluların çalışmaya zorlanmasının etik olmayacağı vurgulanmış. Sınırlı sayıda çalışma varsa da bu suçluların rızasıyla gerçekleşmiş. Yine Küba Halk Sağlığı dergisinde yer alan başka bir makalede insanlar üzerinde yapılan araştırmalarda uluslararası düzeyde oluşturulmuş etik ilkelere bağlı kalındığı belirtiliyor.
Kullanılan görsel de ABD’nin Missouri eyaletindeki Kansas bölgesinde gerçekleşen Covid-19 aşı denemelerine katılan bir gönüllüyü gösteriyor. Yani Küba ile bir ilgisi yok.
