Sosyal medyada ve WhatsApp’ta dolaşan bir metinde, koronavirüsün bir yüzeye düştüğünde en az 12 saat yaşayacağı ve sıcak su içmenin virüsü öldüreceği öne sürüldü. Metinde koronavirüsün soğuk algınlığı ve burun akıntısı ile ilgili olmadığı, büyüklüğünün ise 400-500 nanometre çapında olduğu da ileri sürüldü. İddia sahibi bu bilgileri, bir sınıf arkadaşının Shenzen hastanesinde çalışan yakınına dayandırdı.
Metnin bir kısmını oyuncu ve sunucu Berna Laçin de Twitter hesabından paylaştı. İddiayı içeren bir başka tweet de, 600'e yakın paylaşım, binin üzerinde beğeni aldı.
Ancak virüsün yüzeylerde 12 saat yaşayabildiği iddiası bilimsel kanıta dayanmıyor. Sıcak su içmenin virüsü yenmede başarılı olduğunu gösteren bir kanıt yok. Virüsün boyutu da 120-160 nanometre.
Virüs uygun yüzeylerde uzun süre yaşayabilir
Yeni koronavirüsün (Covid-19) yüzeylerde ve nesneler üzerinde ne kadar süre dayanacağı ile ilgili bilgiler, aynı aileden SARS ve MERS gibi diğer koronavirüslerin davranışlarının gözlemlenmesinden elde edilen sonuçlara dayanıyor. Bizatihi Covid-19’un hayatta kalabileceği dış koşullarla ilgili kesin kanıtlar henüz elde edilmiş değil.
Örneğin Journal of Hospital Infection’da yer alan araştırmaya göre, koronavirüsler metal, cam veya plastik yüzeyler dahil cansız yüzeylerde, eğer yüzey dezenfekte edilmemişse, uygun koşullar altında dokuz güne kadar yaşayabiliyor. 22 farklı çalışmaya dayalı araştırmada, bu eski bulguları veri eksikliği nedeniyle yeni koronavirüse uygulamanın zor olduğunu açıkça belirtmiş.
Araştırmacılar çalışmada WHO’ya da atıfta bulunarak virüsün yüzeylerin dezenfekte edilmesiyle inaktive edilebileceğini, temizlik için sodyum hipoklorit, hidrojen peroksit veya etil alkol (etanol) gibi kimyasalların kullanabileceği bilgisine yer veriyor. Bu kimyasallar günlük hayatımızda kullandığımız çamaşır suyu ve kolonya gibi malzemelerde var. Araştırmacılar üzerinde çalıştıkları virüsün Covid-19 olmadığını, yüzeydeki Covid-19’un ellere bulaşabileceğine dair verileri olmadığını özellikle belirtmiş.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de Covid-19’un yüzeylerde ne kadar süre hayatta kaldığının kesin olmadığını, ancak diğer koronavirüsler gibi birkaç saat veya birkaç güne kadar yüzeyde tutunabileceğini ifade etmiş. Örgüt, tutunmanın yüzey tipi, sıcaklık ve neme göre değişebileceğini de söylemiş. Soğuk ve nemli yüzeylerin koronavirüslerin hayatta kalma şansını artırdığı biliniyor; ancak bu her koşulda uzun süre yaşayabilecekleri anlamına gelmiyor. Nitekim ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’ne (CDC) göre de, koronavirüsler öksürük veya hapşırmayla yayılan damlacıklardan bulaştığı için, virüsün dış yüzeylerde uzun süre hayatta kalma olasılığı zayıf.
Kişiler üzerinde virüs olan bir yüzey ya da objeye dokunduktan sonra, ellerini ağız, burun ya da gözlerine götürürlerse enfekte olabilir. Ancak bu Covid-19’un ana bulaşma yolu değil. Alınması gereken ilk önlem öksüren ya da hapşıranlardan uzak durmak, uzun süre özellikle de aynı kapalı ortamda bulunmamak. Ellerin sık sık yıkanması ve ortak alanların dezenfekte edilmesi de virüsten korunmak için çok önemli.
Yani virüsün bir yüzeyde ne kadar uzun süre kalabileceği ya da bunun hastalığın toplam bulaşıcılığındaki payıyla ilgili net bilimsel kanıtlardan yoksunuz.
Sıcak su enfeksiyonu önleyemez
İddia metninde virüsün ısıya dayanıklı olmadığı, bu nedenle de sıcak su içmenin virüsün yol açtığı enfeksiyonu engelleyebileceği de ileri sürülüyor. Ancak bu iddianın da bilimsel bir dayanağı yok. Dünya Sağlık Örgütü’nün virüsten korunma önerilerinde böyle bir madde yok. CDC’in önerdiği korunma ve tedavi yöntemleri arasında da. Doğrulama platformu AFP Fact Check de yayınladığı bir analizle su içmenin koronavirüsü önlediğine bir kanıt olmadığını ifade etmiş.
Burun akıntısı görülebilir
WhatsApp metninde yeni koronavirüsün burun akıntısı, balgam gibi belirtiler göstermediği de ileri sürülmüş. DSÖ Covid-19’un yaygın semptomları ateş, kuru öksürük, nefes darlığı ve halsizlik olsa da, bazı hastalarda burun akıntısı, burun tıkanıklığı, boğaz ağrısı, ishal gibi semptomlar da görülebileceğini belirtmiş.
Diğer yandan solunum yollarını etkileyen viral enfeksiyonların hemen hepsinde benzer semptomlar görülüyor. Bu nedenle bu semptomları birbirinden ayırmak, eğer bir sağlık görevlisi değilseniz çok zor. Kanada Toronto'daki Mount Sinai Hastanesi'nde bulaşıcı hastalık uzmanı olan Allison McGeer, hafif koronavirüs vakalarını gripten ayırmanın zorluğundan bahsetmiş: “Her solunum yolu virüsü burun akıntısı, burun tıkanıklığı, öksürük, bazen de boğaz ağrısı gibi semptomlara neden olabiliyor. Semptomlara, solunum sisteminizin hücrelerine zarar veren virüs veya bakteriler neden olur. Hangi virüsün buna neden olduğu önemli değil.” Bu nedenle semptomlara bakarak kendinize teşhis koymaktansa, gerekli önlemleri almanız hastalığın yayılımının önüne geçmek açısından daha doğru. Çünkü sağlıklı ve genç bireyler, Covid-19’u burun akıntısı gibi soğuk algınlığına çok benzeyen basit semptomlarla atlatabilir, ancak bu sırada etraflarına yaymaya devam edebilirler.
Betadine gargaranın virüsü önleyebileceğine dair bir bulgu da bulunmuyor. Betadine gargara daha çok boğaz ağrısına neden olan mikroorganizmaları etkisiz hale getirmekte kullanılıyor. Yeni koronavirüsle baş etmek için spesifik ilaç önerilmiyor.
Sağlık Bakanlığı'nın koronavirüsle ilgili önerileri
Koronavirüsün boyutu 120-160 nanometre çapında
Covid-19’un boyutu 400-500 nanometre de değil; 120-160 nanometre aralığında. Maske kullanımıysa dikkatli yaklaşım gösterilmesi gereken konulardan biri. Maske takmak en çok semptomları gösteren kişiler için önemli. Diğer yandan herhangi bir solunum yolu sorunu yaşıyorsanız ve toplu alanlara giriyorsanız önce mutlaka maske takmalısınız. Maskelerin bir kereden fazla kullanımı da riskli.
DSÖ'nün TikTok hesabından yapılan paylaşım
Sonuç olarak WhatsApp metninde yer alan keskin ifadelerden hiçbiriyle ilgili, henüz bilimsel bir kanıt yok. Salgın daha başlarında, bilim insanları çalışmalarını ilerlettikçe biz de daha fazla bilgiye sahip olacağız. Yurttaşların Dünya Sağlık Örgütü, Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği gibi kurumların tavsiye ve yönlendirmelerinden şaşmamaları gerekiyor.
SON GÜNCELLEME:
- Maskelerle ilgili bölüm son bilgiler ışığında güncellendi. (4 Nisan 2020 / 10.45)
