Çin’in Wuhan kentinde başlayan yeni koronavirüs salgınına ilişkin sosyal medyanın gündemi yoğun. Twitter üzerinden paylaşılan ve Teyit'e de ihbar olarak gönderilen bir videoda, maskeli bir kişi, virüsün mutasyona uğradığını, virüse yakalanan her bir bireyin 14 kişiyi enfekte ettiğini ve tedavisinin de mümkün olmadığını iddia ediyordu.
Ancak iddia gerçeği yansıtmıyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün güncel verilerine göre virüsün yayılma hızı 1,4 ile 2,5 arasında değişiyor. Yani her bir enfekte birey, virüsü 1,4 ila 2,5 kişiye daha bulaştırıyor. Virüsün mutasyona uğradığına dair ise bilimsel bir veri yok. Virüse karşı bir ilaç ya da aşı geliştirilemedi, ancak bu herhangi bir tedavi uygulanmadığı anlamına gelmiyor. Bugüne kadar 187 kişi tedaviye yanıt verdi, iyileşerek bulunduğu hastaneden taburcu edildi.
Virüsün bulaşma hızı 14,0 değil
Videoyu tersine görsel yöntemiyle arattığımızda, YouTube’da 24 Ocak tarihinde paylaşılmış bir Telegram kaydına ulaşıyoruz. Teyit'in uzun zaman Çin'de yaşamış ve Çince eğitimi veren bir uzmandan aldığı çeviri desteğine göre, Çin’deki salgına ilişkin bilgi paylaştığını öne süren kişi, virüsün ikinci kez mutasyona uğradığını, virüsten etkilenen kişilerin tedavi edilemeyeceğini, virüsü taşıyan her bir kişinin 14 kişiye bulaştırdığını söylüyor. Ancak, Dünya Sağlık Örgütü’nün virüsün yayılma hızına ilişkin ve sürekli güncellenen raporuna baktığımızda, böyle bir bilgi bulamıyoruz. Rapora göre virüsün yayılma hızı 1,4 ila 2,5 olarak değişiyor.
R0 değeri: Bulaşıcı bir kişinin tamamen duyarlı bir popülasyonda bir ajanla enfekte edeceği ortalama kişi sayısı.
Her hastalığın bir yayılma hızı bulunur. Basitçe R0 olarak ifade edilen bu değer, bir kişinin ortalama olarak hastalığı bulaştırabileceği kişi sayısını ifade eder. Bu değer kızamık gibi bazı hastalıklarda 18'e kadar yükselebilir.
24 Ocak’ta Imperial College'da yayınlanan bir makale, virüsün ortalama yayılma hızının 2,6 olduğu tahminini yürütüyor, en kötü senaryo olarak ise 3,5’u gösteriyor. 27 Ocak’ta Harvard Üniversitesi’nden iki profesörün yazdığı makalede de virüsün ortalama yayılma hızının 2 ila 3,1 olduğu belirtiliyor. Elbette bu veriler tahmine dayalı, değişiklik gösterebilir. Ancak geriye dönük olarak bakıldığında, şu ana kadar coronavirüsü taşıyan bir kişinin 14 kişiyi enfekte ettiği bir salgından söz edemeyiz. 
Geriye dönük vakalar üzerinden hastalığın bulaşma hızını hesaplayan tablo
Videodaki iddialardan biri de virüsün mutasyona uğradığı ve artık tedavisinin mümkün olmadığı. Koronavirüsün yol açtığı hastalıkların henüz kesin bir tedavisi yok. Ancak hastalık bilinen yöntemlerle tedavi edilebiliyor. Bugüne kadar hastalık tespit edilen 9776 vakadan 187’si tedavi olarak hastaneden taburcu edildi. Diğer yandan Dünya Sağlık Örgütü’nün sonuncusunu 30 Ocak akşamı yayınladığı salgının son durum raporunda virüsün mutasyona uğradığına dair bir ibare yer almıyor ve iddianın ortaya atıldığı 25 Ocak tarihinden bu yana dört yeni rapor yayınlandı bile. Mutasyon iddiasını destekleyecek bilimsel bir çalışma da bulunmuyor.
Çin’de güncel taşıyıcı sayısı 90 bin değil
Videoya eşlik eden tweette yer alan bir diğer iddia ise, Çin hükümetinin ölen kişilerin sayısını gizlediği ve 90 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği idi. Ancak videoda böyle bir ifade yok. Kaydı gerçekleştiren kişi, 90 bin kişinin enfekte olduğunu söylüyor, ölü sayısı vermiyor. Diğer yandan bu rakam enfekte olanlar için de doğru değil. DSÖ’nün 30 Ocak tarihli raporuna göre Çin’de virüsü taşıdığı kesinleşen kişi sayısı 7 bin 736.
Video kaydını gerçekleştiren kişinin doktor olup olmadığını tespit edebilmek ise mümkün değil. Maske ve gözlükten dolayı yüzünü teşhis etmek mümkün görünmüyor.
Sonuç olarak, mevcut salgına yol açan koronavirüsün mutasyona uğradığı ve tedavi edilemez hale geldiği, bulaşma hızının 14’e çıktığı iddiası gerçeği yansıtmıyor. İddia bu haliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden uydurmaya örnek.
