Sosyal medyada yayılan bazı gönderilerde kısa boyluların koronavirüse yakalanma riskinin daha fazla olduğu iddia edildi. Çeşitli haber sitelerinde de yer alan içeriklere kaynak olarak iki farklı araştırma sunuldu. Peki bu araştırmalar Covid-19 ile boy ilişkisine dair ne söylüyor?
Araştırma sosyal mesafenin önemini vurguluyor
Kaynak olarak sunulan araştırmalardan ilki, Kasım 2020’de yayınlanmış. Araştırmada bilgisayar modelleri kullanılarak, SARS-CoV-2 parçacıklarının ve damlacıklarının tam olarak ne kadar uzağa gittiği ve farklı boylardaki insanları nasıl etkilediği incelenmiş. Simülasyonda, yaklaşık 1,70 metre uzunluğundaki bir kişinin 1,59 metre olan biriyle sohbet ettiği bir örnek kullanılmış. Aslında temel olarak araştırma sonucunda öksürük damlacıklarının çoğunun öksüren kişiye düştüğü, ancak bazılarının karşı taraftaki diğer kişiye inebileceği ve bu nedenle sosyal mesafenin ne kadar önemli olduğu tespit edilmiş.
Bunun yanında araştırmacılar, SARS-CoV-2 parçacıkların yavaşça yere düşmeden önce havada kaldığını belirtiyor; parçacıkların aşağıya doğru hareket ettiği yörünge nedeniyle daha kısa insanları daha çok riske attığını söylüyorlar: “Küçük çocuklar, tipik aşağı doğru öksürük yörüngesine göre yetişkinlere kıyasla daha büyük risk altında olabilir. Gençlere ve kısa boylu yetişkinlere, uzun boylu kişilerden iki metreden daha fazla sosyal mesafeyi korumaları tavsiye edilir. Cerrahi maskelerin büyük damlacıkları yakalamada etkili olduğu bilinmektedir ve bu nedenle gerektiğinde kullanılması önerilir.”
Araştırma öksürük damlacıklarının etki mesafesini simüle ediyor, ancak bazı sınırları var. Bu çalışmanın gerektirdiği risk değerlendirmesi, yalnızca idealleştirilmiş çevresel koşullarla, özellikle de spesifik bir referans viral yük ile oluşturulmuş. Bu sınırlayıcı faktörler, SARS-CoV-2 durumu geliştikçe değişebilir. Ayrıca bilgisayar ortamında oluşturulan öksürük modeli, hem büyük hem de küçük damlacıklar için damlacık hızlarının kaynakta benzer olduğu varsayılarak idealleştirilmiş. Farklı boyutlarda damlacıkların hız dağılımı üzerindeki etkilerini belirlemek için daha fazla çalışma yapılması gerektiği belirtiliyor.
Rüzgar hızı da rol oynuyor
İddialarda referans olarak geçen diğer araştırma Mayıs 2020’de bir önceki çalışma ile aynı dergide yayınlanmış. Bu çalışma da bilgisayar simülasyonlarından yararlanılarak yapılmış ve temel olarak damlacık konsantrasyonunun ne kadar mesafeye ulaşabileceği araştırılmış. Çalışma sonucunda, bir kişi öksürdüğünde rüzgar hızının havadaki damlacıkların kat ettiği mesafeyi önemli ölçüde etkilediği gözlemlemiş. Damlacık konsantrasyonunun katedebileceği mesafe araştırılırken, kısa yetişkinler ile çocukların, damlacıkların yörüngesindelerse, dolaylı olarak daha yüksek risk altında olabileceği ifade edilmiş. Ancak araştırma doğrudan tükürük damlacıklarının kısa boylular üzerindeki etkisini konu etmiyor; sonuç bölümünde de viral bulaşma ve damlacık olasılığını değerlendirmek üzere daha fazla araştırma yapılması gerektiği eklenmiş.
Yani her iki araştırma da, temelde boy ve koronavirüs ilişkisini incelemek için yapılmamış. Kısa boyluların virüs partiküllerinden daha kolay etkilendiği, bir varsayıma dayalı. Tüm dünyada hastalıktan etkilenenlerin boya dağılımını gösteren herhangi bir bilimsel çalışma ya da veri bulunmuyor. Boyla ilgili kullanılan veriler, sadece beden kitle endeksini ölçmek için dikkate alınmış, çünkü obezitenin bir risk faktörü olduğu biliniyor.
Her iki çalışma da bilgisayar simülasyonlarına dayalı; koronavirüse yakalanmaya neden olabilecek diğer değişkenleri de hesaba katmamış. Kısacası, sadece kısa boylu olmak başlı başına koronavirüse yakalanma riskini artırıyor denemez.
Daha önce de koronavirüse yakalanma riskinin uzun boylularda daha fazla olduğu iddiası ortaya atılmıştı. Full Fact, konu hakkında yapılan araştırmalarının yeterli olmadığını uzun boya sahip olmak ile koronavirüse yakalanma riski arasında spekülasyondan öte kesinlik olmadığını ortaya koymuştu.
