Yeni koronavirüs salgınıyla birlikte gündeme gelenler arasında konut ya da işyeri kiracıları da var. Google Trends verilerine göre Nisan ayının sonlarında “Kira yardımı” kelime öbeğinin aranma oranı, önceki zamanlara göre artış göstermişti. Sosyal medyada ise “Kiracılara Yasal Destek” ve “Koronada Ne olacak Kira” etiketleri kullanıldı, hükümetten işyeri ve ev kiraları için yasal düzenleme yapılması talep edildi.
Bu süreçte bazı haberlerde, yanıltıcı başlıklar kullanılarak, konut kiracıları için de bazı yasal düzenlemeler yapıldığı iddia edildi. Haberport adlı internet sitesinde yayınlanan “Kira ödenmediği takdirde sözleşmenin feshedilemeyeceği” iddiası, Facebook üzerinde 71 binden fazla kez görüntülendi.
Ancak iddia doğru değil. Mecliste Mart ayında kabul edilerek kanunlaşan düzenleme, yalnız işyerleri için geçerli. Hali hazırda konut kiracıları için yapılmış bir düzenleme bulunmuyor.
Covid-19 döneminde meclisten iki salgın yasası geçti
Covid-19 salgınının Türkiye’de görüldüğü 11 Mart 2020 tarihinden itibaren kabul edilen 20 kanundan ikisi salgın hakkında bazı önlem ve yardım paketleri içeriyordu.
Bu kanunlardan ilki 25 Mart 2020’de TBMM’de kabul edilerek onaylanan ve gündemde “Ekonomiye ilişkin torba teklif” olarak yer bulan kanun. Buradaki geçici ikinci maddede “1/3/2020 tarihinden 30/6/2020 tarihine kadar işleyecek işyeri kira bedelinin ödenememesi kira sözleşmesinin feshi ve tahliye sebebi oluşturmaz” hükmü yer alıyor.
TBMM’de Covid-19 salgını sırasında kabul edilen ikinci, yani 16 Nisan tarihli “Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” metni içinde de konut kiracılığına ilişkin herhangi bir düzenleme yok. 14 Nisan tarihinde Plan ve Bütçe Komisyonuna gelen kanun teklifi, 17 Nisan’da Resmi Gazete’de yayınlandı. Kanunda ağırlıkla faaliyeti durdurulan ya da faaliyette bulunamayan bazı işletmelerin ödemelerine dair düzenlemeler yer alırken, konutlara ilişkin yapılan düzenleme ise, su faturalarının üç ay süreyle durdurulması yönünde.
Uzmanlar kiracıların borcunu ödememesinin söz konusu olmadığını, ancak sözleşmede yer alıyorsa ödemelerin hükümlere göre “uyarlanabileceğini” söylüyor. Diğer yandan salgın sürecinde yapılan kira zammına itiraz edilebileceği de dile getiriyor. Ancak konut kirasının hiç ödenmemesinin fesihle sonuçlanmaması yasal güvence altına alınmış değil.
Kiraların iptali için imza kampanyası
“Konut kirası” konusu meclis gündeminde yer almasa da konu hakkında yasal düzenleme yapılmasını talep eden bir imza kampanyası var. İstanbul Kent Savunması’nın 31 Mart tarihinde yayınladığı “Küresel Salgın ile Mücadelede Kiracı Hakları İçin Ekonomik Adalet Çağrısı”, salgın döneminde kiracıların haklarının korunması gerektiğini savunuyor.
Fotoğraf: New York Times / Kiracıları koru, kirayı iptal et
Dünyada da benzer tartışmalar var. Örneğin ABD’nin Covid-19 salgınında en çok vaka ve ölü sayısına sahip olan New York eyaletinde bazı kiracılar, greve çıkmaya hazırlanıyor. Queens merkezli kiracı grubu, pandemi boyunca New York'taki bütün kira, evden atılma, konut kredisi veya konut ödemelerinin kaldırılmasını talep ediyor. New York’luların yüzde 39’u ise, salgın nedeniyle kirayı ödeyemeyeceklerini belirtiyor.
Geçtiğimiz günlerde riskli alanlardaki dönüşümde uygulanan kira yardımının süresi uzatıldı, Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ise “Ekonomik İstikrar Paketi kapsamında hane başına bin TL’lik bir maddi destek sağlıyor.
Türkiye en çok kiraya para harcıyor
TÜİK’in 2018 yılı “Hanehalkı Bütçe Araştırması” sonuçlarına göre, ülke genelinde tüketim amaçlı yapılan harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 23,7 ile konut ve kira harcamaları kaplıyor. Konda’nın 10 yıl içinde Türkiye’de nelerin değiştiğini tespit etmek üzere 2008 ve 2018 yıllarında yaptığı Hayat Tarzı Araştırması’na göre, Türkiye’de inşa edilen konut sayısının artışına rağmen, ev sahibi oranı 74’ten 66’ya düştü, kiracıların sayısı 21’den 29’a yükseldi.
Sonuç olarak Türkiye’de kira ödenmediğinde sözleşmenin feshedilemeyeceği yönündeki üç aylık geçici kanun maddesi yalnızca işyerlerini kapsıyor. Ortaya atılan iddia gerçeği anlamından saptırarak yanlışa yönlendirdiği için çarpıtma kategorisinde yer alıyor.
