Sosyal medyada uzun zamandır paylaşılan “Kapitalizm gölgesini satamadığı ağacı keser” sözünün Karl Marx’a ait olduğu düşünülüyor.
Anahtar kelimeyle arama yaptığımızda bu sözle karşılaştığımız en eski tarih 2004. instela isimli, katılımcı sözlük formatındaki platformun “Kapitalizm gölgesini satamadığı ağacı keser” başlığının ilk girdisinde, söz Karl Marx’a atfedilmiş. Ancak buradaki girdilerde kaynak belirtilmemiş.
Bu sonraki yıllarda birkaç yerde daha karşımıza çıksa da büyük ölçüde yayılması 2013’teki Gezi Parkı protestolarıyla olmuş. Sözün İngilizcesini arattığımızda, “Capitalism will cut down the tree if it can’t sell the shadow” ifadesinin, protestoları anlatan bazı makalelerde yer aldığını görüyoruz. Hatta sözün Almancası (“Der Kapitalismus fällt den Baum, dessen Schatten er nicht verkaufen kann”) birkaç yerde Marx’a atfedilerek kullanılmış. Ancak Türkçe dışındaki bu iki dildeki sonuçlar hem kısıtlı, hem de erişebildiklerimiz Gezi Parkı protestolarıyla ilişkilendiriliyor. Yani yayılım Türkçeden başlamış.
Sosyolog, filozof ve ekonomist Karl Marx’ın eserleri Das Kapital ve Engels ile kaleme aldığı Komünist Manifesto’nun hem Türkçe hem de İngilizce çevirilerini incelediğimizde bu söze rastlamıyoruz. Karl Marx da dahil olmak üzere, 80 dilde Marksist yazarların eserlerinin toplandığı ve ücretsiz olarak erişilebilen Marxists Internet Archive’ın arama sayfasından Marx’ın tüm eserleri arasında bu sözü arattığımızda Türkçe, İngilizce ve Almancada bu sözü göremiyoruz.
Teyit’in ulaştığı Marxists Internet Archive da Marx’ın eserleri arasında böyle bir söze rastlanmadığını belirtti.
