Sosyal medyada yayılan paylaşımlarda Türkiye’de 60 bin kişinin sahte belgelerle engelli maaşı aldığı, Kanada’da ise 2 bin dolarlık pandemi yardımlarının 361 bin kişi tarafından “ihtiyacımız kalmadı” denerek reddedildiği iddia edildi. Bu paylaşımlardan biri 2 binden fazla paylaşıldı.
Türkiye’de 2018 yılında 62 bin kişinin Engelli Sağlık Kurulu Raporu olmadığı halde ödeme aldığı doğru. Ancak Kanada’da vatandaşlar yardımları ihtiyaç duymadıkları için iade etmediler. Kriterlere uymadığı halde para alan ya da yanlışlıkla çift ödeme yapılan kişilerden geri ödeme istendi.
Kanada’da para yardımı bireysel başvuru üzerine yapılıyor
Covid-19 salgınının Kanada’yı da etkisi altına almasının ardından ülkede Mart itibariyle vatandaşlara Canada Emergency Response Benefit (CERB) adı altında pandemi yardımları yapılmaya başlandı. Bu yardım paketiyle salgın yüzünden işini kaybedenlere dört ay boyunca aylık 2 bin dolarlık bir yardım veriliyor. Bu para yardımını alabilmek için gerekli kriterleri sağladığınızı gösteren bir başvuru formu doldurmak kafi. Kriterler arasında 15 yaşından büyük olmak, Covid-19 nedeniyle çalışamıyor olmak, son 12 aylık periyotta en az 5 bin dolar aylık gelirinizin olması, pandemi yardımı aldığınız sürede kendi işinizden aylık bin dolardan fazla kazanmıyor olmak gibi şartlar var. Yani yardımlar halihazırda ihtiyacı olduğunu düşündüğü için bireysel başvuru yapanlara veriliyor, bu durumda gelen para yardımının “ihtiyacımız yok” denerek iade edilmiş olması anlamsız.
Kriterlere uymayanlar para iadesi yaptı
Öte yandan, Kanada’da devletten pandemi yardımı alıp da iade etmeyenler yok değil. Kanada Gelir İdaresi (Canada Revenue Agency) tarafından yapılan açıklamaya göre 3 Haziran itibariyle gerekli kriterleri karşılamadığı halde yardım aldığı fark edilen 190 bin kişiden parayı iade etmesi talep edilmiş. Bu sayı 21 Haziran’da 361 bin’e yükselmiş, yani iddiada sözü geçen 361 bin kişi ihtiyacı kalmadığı için parayı iade edenler değil, kriterlere uymadığı hâlde para alan ve devletin geri ödeme yapmasını istediği kişiler.
CRA sözcüsü Christopher Doody, ilk aşamada yardımları geciktirmemek adına çok hızlı davranıldığını ve başvuruların otomatik onaylandığını söylemiş. Ödemeler yapıldıktan sonra yapılan incelemede, kriterleri karşılamadığı görülen ya da yanlışlıkla iki defa ödeme yapılan kişilerden ücreti iade etmeleri istenmiş. İki defa ödeme yapılanlar hakkında konuşan Hazine Bakanı Jean-Yves Duclos ise hatalı başvurular için “iyi niyetle yapılmıştır” yorumunu yapıyor. Yeni bir uygulama olduğu için kriz anında panik olan ve nasıl başvuracağını bilemeyen vatandaşlardan iki defa başvuru yapanlar olmuş, sistem başvuruları otomatik olarak kabul ettiğinden bir kısmı gerçekten çift ödeme almış. Bu kişilerin de parayı iade etmesi istenmiş. Para iadesi yapması talep edilen kişiler için resmi bir ödeme kanalı da bulunuyor.
Hak etmediği hâlde pandemi yardımı aldığı düşünülen kişilerin bildirilmesi için de bir ihbar hattı oluşturulmuş. İlk haftalarda 1300 olan ihbar sayısı 21 Haziran’da 3 bin 300’e yükselmiş.
Para iadesi istenen bir diğer grup ise yardımların ilk ayında farklı iki kanaldan ödeme almış olanlar. İş sigortası olanlar pandemi nedeniyle işlerini kaybettikleri gibi 2 bin dolarlık bir ödeme almış, bu kişilerden CERB için başvurusu onaylananlar da olmuş. Kanada’da ise pandemi yardımları dört aylık bir süreçte toplam en fazla 8 bin dolar yardım almanıza izin veriyor. Dolayısıyla ilk ay çift ödeme alanların bir kısmına son ay ödeme yapılmamış, bazılarının ise ilk ay yatan fazla parayı iade etmesi istenmiş.
Yaklaşık 37 milyon nüfusu olan Kanada’da pandemi yardımı için 18 milyondan fazla başvuru alınmış, 8 milyon kişiye ise para yardımı yapılmaya başlanmış. Ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 5’inin Covid-19 sebebiyle işini kaybettiği tahmin ediliyor.
Türkiye’de 2018’de 62 bin kişi raporu olmadan engelli ödeneği aldı
Paylaşımın ilk kısmına konu olan iddia Sayıştay’ın Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı için düzenlediği 2018 yılı denetim raporuna dayanıyor. Rapora göre, bakanlık her ay ortalama 62 bin kişiye, Engelli Sağlık Kurulu Raporu olmadığı hâlde engelli ödeneği sağlamış. Engelli Sağlık Kurulu Raporu olan ama ağır engeli bulunmayan yaklaşık 35 bin kişiye de evde bakım ödemesi yapılmış.
Kaynak: 2018 Yılı Sayıştay Denetim Raporu
Bakanlık ise yaptığı açıklamada aylık alan kişilerin sağlık kurulu raporlarının elektronik ortama henüz işlenmediğini, işlemlerin Sağlık Bakanlığı'nca devam ettiğini söyledi, ortada bir usulsüzlük olmadığını savundu.
Sonuç olarak Kanada’da vatandaşların pandemi yardımını ihtiyaçları kalmadığı gerekçesiyle reddettiği iddiası doğru değil, kriterleri sağlamadığı hâlde ödeme alan 361 bin kişinin bu parayı iade etmesi istenmiş. Türkiye’de ise 2018 yılı Sayıştay raporuna göre 62 bin kişinin raporu olmadığı halde engelli ödeneği almış.
