Kalp kası hayatta kalmak için oksijene ihtiyaç duyar, bu kasa oksijen getiren kan akışı azaldığında veya tamamen kesildiğinde kalp krizi meydana gelir. Krize tek başına yakalananların, zaman kazanmaları ya da krizi atlatabilmeleri için işe yarayacağı öne sürülen bazı yöntemler uzun zamandır dolaşımda ve bunlardan biri de öksürmek.
Bu eskimek bilmeyen iddiaya göre, kalp krizi geçirirken öksürmek hayat kurtarabilir. 4 Aralık 2019’da paylaşılan ve 6 bine yakın retweet almış bir gönderide de aynı iddiaya rastlamak mümkün. İddianın geçmişte e-posta, bugünlerde de Whatsapp gruplarında dolaştığı da biliniyor.
E-posta gruplarında dolaşan metinlerden biri
Ancak iddia gerçeği yansıtmıyor. Kalp krizi geçirmekte olan bir hastanın öksürmesinin krizi atlatmasına yardım ettiğine dair hiçbir bilimsel kanıt yok. Dahası, yalnızken kalp krizine yakalanan insanlar için öksürmek tehlikeli bile olabilir. Ritim bozukluğunu gidersin diye öksürme yöntemine başvurmak içinse profesyonel bir sağlık görevlisinin refakati gerekiyor.
İddianın bilimsel bir dayanağı yok
Dünya üzerinde tıpla ilişkili muteber bilimsel yayınları barındıran en geniş veritabanı konumundaki PubMed’de iddiayla ilgili bir araştırma yaptığımızda karşılaştığımız yayınlardan hiçbiri, öksürüğü kalp krizine acil müdahalede öncelikli bir araç olarak konumlandırmıyor. Aksine PubMed’de öksürük ve kalp krizi ilişkisinin yanlış yorumlandığına ilişkin çeşitli makaleler var. Örneğin yayınlardan biri, konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmalara referans vererek, öksürüğün kalp krizine müdahale aracı olarak tanıtılmasının, kişilerin acil servisi aramalarını ertelemelerine ve zarar görmelerine neden olabileceğini söylüyor. Öksürüğün kan akışı üzerindeki etkilerini de anlatan yayında, öksürmenin çaba gerektiren bir eylem olduğu ve kriz esnasında kalbi daha fazla yormamak gerektiğine de işaret ediliyor. Bu sebeple bir hayata döndürme metodu olarak öksürüğe, risk oluşturabileceği gerekçesiyle başvurulmaması salık veriliyor.
Bir başka makale de bu tekniğin, ancak kriz sırasında meydana gelen ritim bozukluğunda, kardiyak bakım ünitelerinde ve gözetim altında başarılı olduğunu belirtiyor. Dr. Spencer B.King imzalı “Kalp krizi geçirirken sadece öksürün” başlıklı yazıda ise, insanların bilinçlendirilmesi ve halk sağlığı çalışmaların önemine işaret ediliyor. Öte yandan, belli kronik öksürüklerin kalp krizine yakalanma riskini arttırabileceğini ilişkin bir makale ile karşılaşmak da mümkün.
‘Bu efsanenin yayılması önlenmeli’
Teyit, iddiaları soruşturmak için Türk Kalp Vakfı’na da ulaştı ve PubMed üzerinden edindiği bilgileri teyit etti. Vakfın verdiği bilgiye göre, kalp krizine yol açan, kalbi besleyen koroner damarların aniden tıkanması ve bu durumun öksürükle düzeltilmesi mümkün değil. Vakıf, krizin yalnızca doğru akım veren cihazlar kullanılarak engellenebileceğini de belirtti. Öksürük sırasında göğüs için basınç arttığından, bunun bazı ritim bozukluklarına iyi gelebileceği bilgisini paylaşan Türk Kalp Vakfı, iddiaların söylentiden ibaret olduğunu dile getirdi.
Konuya ilişkin İngiliz Kalp Vakfı’nın da bir açıklaması var. Kurum, kalp kriziyle kalp durmasının iki farklı durum olduğunu, kalp krizi geçirdiğini fark eden kişinin önceliğinin acil yardım istemek olması gerektiğini belirtmiş. Öksürmenin kalp krizini önlediğine dair bilimsel hiçbir verinin olmadığını da belirten vakıf, ‘bu efsanenin yayılmasının önlenmesi gerektiğini’ de vurgulamış. Vakfın kalp krizi geçiren birine nasıl müdahale edilmesi gerektiğini anlatan kılavuzunda da öksürük ile ilgili bir ibare yer almıyor.
Amerikan Kalp Derneği de, 2017 yılında yaptığı açıklamada, kalp krizi geçiren hastaları öksürmeye teşvik etmenin zararı olabileceği belirtmiş. Çünkü derneğin verdiği bilgiye göre, kriz esnasında öksürmek, daha da anormal ritimle sonuçlanabilir ve kalp durması gibi ciddi riskleri de beraberinde getirebilir. Öksürme yöntemi uygulanacaksa bile, hastanın yanında doğru öksürme talimatını verecek bir sağlık görevlisi bulunması gerekiyor. Yani bu uygulama bakım altında ve kalp ritimleri elektronik cihazlarla takip edilen hastalarda mümkün. Derneğin çalışmasında referans verdiği “Kardiyopulmoner Resüsitasyon ve Acil Kardiyovasküler Bakım Kılavuzu”nda da öksürüğe dair hiçbir ifade yer almıyor.
Sağlık Bakanlığı yönergesinde de yok
Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan Temel İlkyardım Eğitimi Uygulamaları kitabının 41. sayfasında da kalp krizi sırasında neler yapılması gerektiği anlatılıyor. Bu uygulamalar arasında da öksürmeye ilişkin bir madde yok.
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlık Müdürlüğü tarafından hazırlanmış kalp krizi belirtileri ve esnasında yapılması gerekenlere ilişkin bir infografik de var. Türk Kardiyoloji Derneği ile birlikte yapılan bu çalışmada da kalp krizi geçirirken yapılması gerekenler arasında öksürük bulunmuyor.
Teyit’in görüşüne başvurduğuHacettepe Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mustafa Yılmaz da, kalp krizi esnasında öksürüğün krizi önleyemeceğini; ancak öksürüğün kalp ritmi bozukluklarında masaj amaçlı kullanılıp ritmin düzelmesine yardımcı olabileceğini söyledi. Şişli Memorial Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Bingür Sönmez de Teyit’e yaptığı açıklamada öksürüğün ritim bozukluğu ve çarpıntı anında ritmi normale çevirmekte işe yarayabileceğini, ancak kriz geçiren bir hastaya yararı dokunmayacağını belirtti.
Ancak Memorial Hastanesi’nin internet sitesinde yer alan bir makalede, kriz sırasında yapılabilecekler arasında öksürmek de sayılıyor. Dikkatli okunursa, makalede öksürüğün krizi sonlandırma olasılığından değil, krizin yol açtığı ve ölümcül olabilecek ritim bozukluğuna karşı bir önlem olarak önerildiği görülebilir.
İddia ABD’de 1999 yılından beri paylaşılıyor
İddia sadece Türkiye’de yayılmamış, küresel bir kent efsanesine dönüşmüş. Konuyla ilgili ABD’li doğrulama platformu Snopes’un da bir analizi de var. Snopes analizine göre iddia, New York’ta hizmet veren Rochester Genel Hastanesi’nin 1999 yılında attığı bir e-posta üzerine yayılmaya başladı. E-postada anlatılan yöntemde, kalp krizi sırasında derin nefes almak akciğerlere oksijen ulaştırırken, öksürük ise kalbi sıkıştırarak kanın dolaşımını sürdürüyordu. Bu da kalbin ritminin normale dönmesine yardımcı oluyordu. Ancak Snopes de bu yöntemin ancak doktor gözetiminde uygulanabileceği belirtiliyor.
Kardiyovasküler hastalıklar, dünya genelinde ölüm sebepleri arasında ilk sırada ve her yıl 18 milyona yakın yaşama mal oluyorlar.
Sonuç olarak, kalp krizi geçirirken öksürmenin hayat kurtardığı iddiası gerçeği yansıtmıyor. Hastaların yalnızken kalp krizi geçirdiklerinde şiddetle öksürmeleri hayati risk yaratabilir. Kalp krizi geçirdiğini düşünen birinin ilk yapması gereken, acil yardım istemek olmalı. İddia bu haliyle yanlış bilginin en yaygın yedi türünden bağlamdan koparmaya örnek.
