Sosyal medyada paylaşılan çeşitli gönderilerdeki bir videoda görülen deneyin, kablosuz internet dalgalarının bitki gelişimini olumsuz etkilediğini ispat ettiği iddia edildi.
İddialarda kullanılan video
Wi-Fi, Wireless Fidelity yani kablosuz bağlantı anlamına geliyor. Wi-Fi, kendisine bağlı cihazlara internet erişimi sağlamak için cihaz ve yönlendirici arasında frekanslar aracılığıyla radyo dalgalarını kullanan bir teknoloji. Cihaza iletien radyo dalgaları sayesinde, hemen hemen her yerde kablosuz internete erişim sağlanabiliyor. Frekans ne kadar yüksek olursa, saniyede iletilen veri miktarı da o kadar fazla oluyor.
İddianın kaynağı bilimsel geçerliliği olmayan bir lise deneyi
Kablosuz ağ dalgaları ve bitkiler hakkında araştırma yaparken, iddianın kaynağının 2013’te Danimarka'da yapılan bir lise deneyine dayandığını görüyoruz. Beş lise öğrencisinin yaptığı deneyde, radyasyon bulunan ve bulunmayan iki ortamda bitkilerin gelişiminin gözlenmesi amaçlanıyordu.
Öğrenciler deney boyunca, eşit ışığa sahip odalarda eşit miktarda su verilen tere tohumlarının yarısını modem olan bir odada, diğer yarısını da herhangi bir radyo dalgası olmayan bir odada izledi.
Ancak deneyin güvenilir olmasına engel bazı sorunları var. İlk olarak deneyde öğrencilerin her iki odadaki koşulların eşdeğer olduğundan emin olmak için yeterli ve güvenilir kaynağa sahip olduklarından bahsedilmiyor. Ayrıca modemin yaydığı ısının tere tohumları üzerinde bir etkisi olabileceği de göz önünde bulundurulmamış. Yani bu deney, kablosuz internet dalgalarının bitki gelişimine olumsuz etkisi olduğuna dair güvenilir bir kanıt sunacak kadar kontrollü değil.
Deneyle ilgili endişe ve çelişkilere matematikçi Pepijn van Erp da değinmiş. Erp, deneyin düzgün kontrol edilmediğini, çift kör yapılmadığını, belirli bir olumsuz sonuca bağlı kalınarak önyargıyla deneye başlandığı için de yanlı olduğunu söylemiş.
Lise öğrencilerinin yaptığı deneyden sonra, başta Danimarka olmak üzere tüm dünyada Wi-Fi dalgalarının bitki gelişimini olumsuz etkilediğine dair haberler yayılmış. Bu deneyin lise düzeyinde başarılı olduğu söylenebilir ancak bir sınıf deneyinin, bilimsel bir gerçekmiş gibi haberleştirilmesi epey sorunlu.
Bilimsel bir kanıt yok
Lisede yapılan deneyden etkilenen farklı bir araştırma grubu, kablosuz internet dalgalarının yaydığı radyasyonun bitkiler üzerindeki etkisini test etmek için 2016’da yeniden bir araştırma yapmış. Fakat ortaya çıkan sonuç, lise öğrencilerinin iddia konusu projesiyle zıt olmuş.
28 günlük deneyin sonucunda radyasyonlu ve radyasyonsuz ortamda gözlemlenen bitkilerde çimlenme veya biyokütle açısından hiçbir fark olmadığı not edilmiş. Radyasyon dalgaları test edilen türlerin hiçbirinin çimlenmesini etkilememiş.
Teyit’in ulaştığı ODTÜ Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümünden Prof. Dr. Ali Özgür Yılmaz da kablosuz ağ dalgalarının canlı dokulara sıcaklık artışı dışında bilinen etkisi olmadığını söyledi. Yılmaz, radyasyon dalgalarının ortamdaki oksijeni emdiği iddiasının da doğru olmadığını belirtti.
Wi-Fi ağlar dünyanın internet trafiğinin yüzde 60'ından fazlasını taşıyor. Ancak neredeyse kullanılmaya başlandığı tarihten beri, canlıların sağlığına zararlı olduğu iddialarıyla anılıyor.
Dünya Sağlık Örgütü, kablosuz ağlardan yayılan radyasyona maruz kalma derecesinin canlıları etkilemeyecek kadar az olduğunu söylüyor.
