İstanbul Havalimanı hakkında sosyal medyada yer alan tartışmalı konulardan birisi de bölgenin kuşların göç yolları üzerinde yer aldığı iddiası. Bölgenin yer aldığı yerin göç yolları üzerinde olduğuna dair internet ortamında birçok kaynak bulunuyor.
taz.gazete isimli internet sitesi tarafından yayımlanan bir yazıda İstanbul Havalimanı’nın insanlar, çevre ve ekonomi üzerindeki etkileri incelenmiş. Elisabeth Kimmerle tarafından kaleme alınan yazının bir bölümü ise leyleklerin göç yolları hakkında. Buna göre yeni havalimanı, leyleklerin Afrika’dan Avrupa’ya geri dönerken kullandığı uçuş rotasında yer alıyor. Öyle ki havalimanının 25 kilometre güneybatısında yer alan ve Arnavutköy’e bağlı Sazlıbosna’nın "leylekli köy" olarak bilindiği ifade ediliyor.
Yazıda kuş gözlemcileri ile yapılan bir “gözlem” yolculuğu da yer alıyor. Bu yolculuğa katılanlardan birisi de 14 yıldır leyleklerin göçlerini takip eden Fikret Can. Eski bir avukat olan Can’a göre İstanbul Boğazı kuş göçü için en zor geçişlerden birisi ve göçmen kuşlar termik hava akımını kullanarak yüzlerce metreye kadar yükselebiliyorlar. Hatta kuşlar sıcak hava akımları sayesinde o kadar yükseliyorlar ki onları çıplak gözle karadan gözlemlemek bile imkansız hale geliyor.
taz.gazete'de yer alan leyleklerle ilgili bu yazıyı başka bir kaynaktan doğrulamak mümkün. Dünyanın en büyük kuş koruma organizasyonlarından birisi olan BirdLife International isimli kuruluşun internet sitesinde yer alan bir yazıda leyleklerin göçü hakkında çeşitli bilgiler veriliyor. Akdeniz ve Karadeniz üzerindeki göçlerin gösterildiği bir görselde de bahar ve güz aylarında İstanbul Boğazı üzerinden 2 milyon leylek ve yırtıcı kuşun geçtiği ifade ediliyor.
Konu hakkında TEMA Vakfı tarafından 2014 yılında yayımlanan “İstanbul’un Geleceğini Etkileyecek Üç Proje” isimli bir çalışma bulunuyor. Bu çalışmada yer alan makalelerden birisi de İstanbul’a yapılacak projelerin kuş göç yollarına etkileri hakkında. Doç. Dr. Zeynel Arslangündoğdu tarafından yazılan makalede İstanbul Havalimanı’nın kuş göç yollarında olduğu ifade ediliyor. Makalede göç dönemlerinde yüzyıllardır aynı bölgeden geçen leyleklerin ortalama 3.5-5 kilogram ağırlığında olduğu ve herhangi bir çarpışmanın uçaklar için tehlikeli olabileceği ifade ediliyor. (sf. 80)
Kuzeyormanları.org isimli internet sitesinde yer alan” 3. Havalimanı Projesi” isimli bir dokümanda da göç yolları meselesine değiniliyor. Ornitolog Kerem Ali Boyla tarafından yazılan bölümde (sf. 42) İstanbul Havalimanı’nı kullanan uçakların göçmen kuşlarla çarpışma riskinin Atatürk Havalimanı’ndan üç dört kat daha fazla olduğu ifade ediliyor. Yazıda ayrıca Atatürk Havalimanı ve İstanbul Havalimanı üzerinden geçen kuş sayılarına ilişkin bir tablo da yer alıyor.
Veri görselleştirmesi üzerine çalışan 442 South isimli kuruluş tarafından video paylaşım sitesi Vimeo’ya yüklenen görüntülerde de GPS takibi yapılan leyleklerin yolculukları izlenebiliyor. Görüntülerde leyleklerin İstanbul Boğazı üzerinden Afrika’ya gittiği fark edilebiliyor.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı 7. Bölge Müdürlüğü tarafından yayımlanan bir yazıda Kayseri’deki Sultansazlığı koruma alanı hakkında bilgiler veriliyor. Yazıda yer alan haritada da İstanbul’dan geçen büyük bir kuş göç kolunun varlığı görülebiliyor.
Buna ek olarak daha önce zikredilen BirdLife International tarafından yapılan ve GPS ile takip edilen bazı kuşların geçtiği rotaların izlenebildiği “Soaring Bird Sensitivity Mapping Tool” isimli bir araç bulunuyor. Söz konusu araç yardımıyla bazı kuşların izinin İstanbul Havalimanı üzerinden geçtiği anlaşılıyor.
THY uçağı 30 Temmuz 2019’da kuş sürüsüne daldı
Airport Haber isimli internet sitesi 30 Temmuz 2019’da yapılan bir haberde Türk Hava Yolları’na (THY) ait TC-JJM kuyruk tescilli yolcu uçağının İstanbul Havalimanı’na inişe geçtiği sırada bir kuş sürüsüne çarptığı belirtidi. Güvenli bir şekilde inişini tamamlayan uçak daha sonraki seferler için bakıma alındı.
Daha önce bahsi geçen Doç.Dr. Zeynel Arslangündoğdu tarafından yazılan ve Heinrich Böll Stiftung Derneği tarafından yayımlanan bir makalede ilkbahar ve sonbaharda süzülen kuşların bölgede yoğunlaştığı ifade ediliyor. Doğa Araştırmaları Derneği tarafından 2006 yılında yayımlanan “Göçmen Kuşların Korunması İçin Eğitim ve Kamuoyu Bilinçlendirme Projesi” başlıklı bir yazıda da mevsimlere göre uçuş güvenliği risk takvimi çıkarılmış. Takvimde Ağustos başında çarpışma riskinin yükseldiği göze çarpıyor. Nitekim 30 Temmuz 2018’de yaşanan çarpışmanın, riskin yükseldiği bir dönemde yaşandığını söylemek yanlış olmaz.
Konu hakkında Kokpit Aero’da yer alan bilgilere göre çarpmanın yaklaşık bin metrede ve İstanbul Havalimanı’nın 20 kilometre güneyindeki alçalma hattında yaşandığı ifade edildi. Bu bilgiden hareketle uçakların anlık konumlarının takip ediliği Flightradar24 isimli site yardımıyla İstanbul Havalimanı’na inmeye hazırlanan uçakların son 20 kilometredeki konumlarına bakıldığında çarpmanın “leylekli köy” olarak bilinen Sazlıbosna’ya yakın bir konumda olduğu anlaşılabiliyor.
DHMİ tarafından 11 Ekim 2018’de yayımlanan ve İstanbul Havalimanı ile alakalı anahtar bilgilerin bulunduğu Aeronautical Information Publication (AIP) belgesinde havaalanına inmek için yaklaşan pilotlara kuşlar hakkındaki bilgilerin verildiği anlaşılıyor. Belgede ilkbahar ve sonbahar aylarında havaalanı üzerinde kuşların hangi saatler aralığında hangi yönlerden geçebileceği bilgisi paylaşılıyor.
DHMİ tarafından yayınlanan AIP’de İstanbul Havalimanı’nın etrafından görülebilecek göç rotaları ve kuşların hareket alanları pilotları uyarmak için işaretlerle belirtilmiş.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Bakanlığı kuş çarpma vakalarının sayısını açıkladı
İstanbul Havalimanı hakkındaki tartışmaların yeniden alevlenmesinin ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı konu hakkında 2 Ağustos 2019’da bir açıklama yaptı. Açıklamada Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz aylarında Atatürk Havalimanı’nda toplam 75 kuş çarpması olayı yaşanırken, 2019 yılında aynı aylarda İstanbul Havalimanı’nda sadece 14 kuş çarpması olayı yaşandığı bilgisi paylaşıldı.
Kokpitaero’da 6 Temmuz 2019’da yayımlanan “İstanbul Havalimanı'nda kaç kuş çarpma olayı yaşandı” başlıklı bir habere rastlanabiliyor. Haberde DHMİ’den elde edilen sayılar çerçevesinde İstanbul Havalimanı’nda Atatürk Havalimanı’ndan daha az kuş çarpma olayı yaşandığı anlaşılıyor. Hava trafiği azalan ve saatte beş uçuşun gerçekleştiği Atatürk Havalimanı’nda daha çok kuş çarpma olayı yaşanmasının nedeni olarak ise kuşların daha az rahatsız edildiği bu bölgeye yerleşmesi olarak gösteriliyor. Kuşlar, uçuşların azaldığı ve görece daha sakin kalan Atatürk Havalimanı’na yerleşirken, önlemlerin daha sıkı alındığı ve daha yoğun hava trafiğinin yaşandığı İstanbul Havalimanı’ndan uzak durmaya çalışıyor. İki hava meydanında yaşanan kuş çarpma olaylarının altında yatan mantığın bu yönde olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Havalimanlarının kuş göç yolları üzerinde bulunup bulunmadığı önemli çünkü kuşların uçaklarla teması ciddi sonuçlar doğurabiliyor. 15 Ocak 2009’da US Airways’e ait uçak kalkıştan kısa bir süre sonra kuş sürüsüne girmiş ve uçak Manhattan'daki Hudson Nehri’ne acil iniş yapmak zorunda kalmıştı. Olayda herhangi bir can kaybı ise yaşanmamıştı. Bu kazanın da yer aldığı aşağıdaki videoda uçaklara kuşların çarpmasından sonra neler olabileceği animasyonlarla açıklanmış.
Sonuç olarak İstanbul Havalimanı’nın bazı kuşların göç yollarının üzerinde olduğunu söylemek mümkün. Uzmanlar ve DHMİ’nin yayınladığı belgelerde pilotlar bu konuda uyarılmış.
Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada yayılan görüntülerde İstanbul Havalimanı'nda bazı kuşların olduğu görüldü. Meydanın işletmesini üstlenen İGA konu hakkında Teyit'e bir açıklama metni gönderdi. Buna göre havalimanında yaban hayat sürekli izleniyor ve personel gerekli eğitimler için yurtdışına gönderilmiş durumda. Bu hususta tecrübeli firmalardan danışmanlık alındığı ve İstanbul Havalimanı Yaban Hayatı Yönetim Planı oluşturulduğu ifade ediliyor. Buna göre 13 kilometre yarıçaplı alnda rutin izleme faaliyetleri de sürekli olarak devam ediyor.
Sonraki bölüm: İstanbul Havalimanı'na inen her uçak için Bulgaristan'a para mı ödeniyor?
