Sosyal medyada paylaşılan iddiaya göre yapılan bir araştırmada “İnsanlara güveniyor musunuz?” sorusuna İskandinavya’daki katılımcıların yüzde 75’i “Evet” yanıtını verirken aynı soruya Türkiye’deki katılımcıların sadece yüzde 8’i “Evet” yanıtını verdi.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) 2014 yılı İnsani Gelişme Raporu’nda sunulan bir tabloda “diğer insanlara duyulan güven”e ilişkin sorulan soruya araştırmaya Türkiye’den dahil olan katılımcıların yalnızca yüzde 8’inin olumlu yanıt verdiği iddiası doğru. Öte yandan UNDP’nin bu raporunda ilgili soruya İskandinav ülkelerindeki katılımcılar tarafından verilen yanıtın iddiada bahsedildiği ölçüde yüksek olmadığı da görülüyor.
Bunların yanı sıra insanların birbirine duyduğu güveni ölçen tek güvenilir kaynağın bu raporda öne sürülen endeks olmadığını, bu konuya dair farklı metodolojiler izleyen endekslere rastlamanın mümkün olduğu ifade edilebilir.
UNDP raporunda insanlara duyulan güvene dair bir istatistiğe rastlamak mümkün
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın 2014 yılı “İnsani İlerlemeyi Sürdürmek: Kırılganlıkları Azaltmak ve Dayanıklılık Oluşturmak” başlıklı İnsani Gelişme Raporu’nda iddia kapsamında dile getirilen verilerin bir kısmına rastlanabiliyor.
Raporda yer alan “Supplementary indicators: perceptions of well-being” başlıklı 16. tabloda (sf.220) “Trust in other people” başlıklı bir gösterge yer alıyor. Bu göstergede Gallup isimli araştırma firması tarafından hazırlanan Gallup World Poll’un ilgili şu sorusuna verilen olumlu yanıtların yüzdesi raporlanıyor:
“Genel olarak konuşursak, çoğu insanı güvenilir bulduğunuzu mu yoksa insanlarla muhatap olurken dikkatli olmak zorunda olduğunuzu mu söylersiniz?”
Buna ek olarak belirtmek gerekir ki bu soru “Perceptions about community” (Topluluğa dair algılar) başlıklı bir üst kategori içerisinde değerlendiriliyor. Bu bağlamda sorunun, araştırmaya katılan kişinin içinde bulunduğu topluluğun insanlarına dair bir sonuca ulaşmayı hedeflediği söylenebilir.
Buna göre ilgili gösterge incelendiğinde Türkiye’den çalışmaya dahil olan katılımcıların yalnızca yüzde 8’inin içerisinde bulunduğu topluluktaki çoğu insanı güvenilir bulduğu ifade edilebilir.
İskandinav ülkelerinde insanları güvenilir bulan katılımcı oranı Türkiye’dekinden çok daha yüksek
Söz konusu İskandinavya’dan araştırmaya dahil olan katılımcılar olduğundaysa bu sayının bazı ülkelerde önemli ölçüde arttığı görülüyor.
İskandinavya terimi coğrafi anlamda Avrupa’nın kuzeybatısında yer alan ve bugün İsveç ve Norveç’i içine alan bir yarımadayı tarif ediyor. Ancak İskandinavya dendiğinde çoğu zaman kültürel bir birlikteliğin vurgulandığı, İsveç ve Norveç’in yanı sıra Danimarka ve kimi zaman İzlanda, Finlandiya ve Faroe Adaları’nın dahil olduğu geniş bir bölge akıllara geliyor.
Bu analiz bağlamında Türkiye’ye dair sunulan veriyle karşılaştırmak adına İsveç, Norveç, Danimarka, İzlanda ve Finlandiya’ya ilişkin 2014 yılı İnsani Gelişme Raporu’nda sunulan “Trust in other people” göstergesinde yer alan oranlara göz atılabilir.
Tabloda Türkiye’ye ilişkin satırda yüzde 8 olarak belirtilen oranın İsveç’te yüzde 55, Danimarka’da yüzde 60 ve Finlandiya’da ise yüzde 58 olduğu görülüyor. Bahsi geçen göstergeye ilişkin verinin araştırmaya Norveç ve İzlanda’dan dahil olan katılımcılardan toplanmadığı anlaşılıyor.
Özetle verilerin toplanmış olduğu İskandinav ülkelerinde “diğer insanlara duyulan güven”e dair oranların Türkiye’dekinden çok daha yüksek çıkmış olduğu ancak bu sayıların bu analize konu olan iddia kapsamında dile getirilen oran kadar yüksek olmadığı söylenebilir.
Bahsi geçen raporda insanların kendilerini güvende hissedip hissetmediklerine dair bir istatistik de bulunuyor. “Yaşadığınız şehirde veya bölgede gece yalnız başınıza yürürken kendinizi güvende hisseder misiniz?” sorusuna, çalışmaya Türkiye'den dahil olan katılımcıların yüzde 55’i “evet” yanıtını verirken bu oranın Norveç'te yüzde 87, İsveç’te yüzde 81, İzlanda ve Danimarka’da yüzde 80 ve son olarak Finlandiya’da ise yüzde 77 olduğu görülüyor.
İnsanların birbirine duyduğu güveni ölçen başka endeksler de bulunuyor
Farklı ülkelerde insanların birbirine karşı duyduğu güveni ölçmeyi hedefleyen tek endeksin Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından hazırlanan raporda yer aldığı söylenemez. World Values Survey kapsamında yapılan araştırmalarda da güven kavramına ilişkin göstergenin ön plana çıktığı görülebiliyor.
Konuya ilişkin Our World in Data isimli kuruluşun World Values Survey sonuçlarını baz alarak hazırladığı bazı grafiklere internet üzerinden ulaşmak mümkün.
World Values Survey verileri incelendiğinde Norveç, İsveç ve Finlandiya gibi İskandinav ülkelerinin yanı sıra Türkiye’ye dair de bulgulara erişilebiliyor. İnsanlara karşı duyulan güvene ilişkin göstergede Danimarka ve İzlanda’ya dair ise herhangi bir veri paylaşılmamış.
Grafik incelendiğinde World Values Survey’in gerçekleştirildiği bazı yıllarda belirli ülkelere dair verilerin bulunmadığı görülüyor. Grafikteki dört ülkeye dair de istatistiğin sunulduğu en son yıl 2009.
Araştırmada 2009 yılında “çoğu insanı güvenilir bulan” katılımcı oranı Türkiye’de yüzde 4.77 iken bu oran Finlandiya’da yüzde 57.99, İsveç’te yüzde 68.02 ve son olarak Norveç’te yüzde 73.73.
Sonuç olarak bu analize konu olan iddiayı karma olarak nitelendirmek mümkün. UNDP tarafından hazırlanan 2014 yılı İnsani Gelişme Raporu’nda araştırmaya Türkiye’den dahil olan katılımcıların yalnızca yüzde 8’i “diğer insanlara güven duyduğunu” belirtirken bu raporda İskandinav ülkelerindeki katılımcılar tarafından verilen yanıtın oransal olarak iddiada belirtilen ölçüde yüksek olmadığı görülüyor. Farklı endekslere de bakıldığında Türkiye ile İskandinav ülkeleri arasında bu konu özelinde ciddi bir farklılık oluştuğu ise görülebiliyor.
Son olarak bu analizde yararlanılan araştırmaların güncel olmadığını ifade etmek gerek. Ancak İskandinav ülkeleri ile Türkiye arasındaki farklılığa ilişkin bu trendin son yıllarda çok büyük bir değişime maruz kalmış olabileceğini gösteren herhangi bir bulguya da rastlanmıyor.
